Page 33 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Slika 2. Rehabilitacija kritično oboljelog pacijenta – aktivno-potpo- Ishrana bolesnika sa sarkopenijom u JIL
mognute vježbe (uz otpor) za snagu mišića na donjim ekstremite-
tima Ishrana ima važnu ulogu u patofiziologiji sarkopenije,
samim tim važna je u prevenciji i liječenju ove bolesti. Potro-
šnja hrane se smanjuje za 25% kod starijih osoba, a i kvali-
tet hrane je narušen zbog pridruženih komorbiditeta koji su
prisutni u starijoj populaciji. Neuhranjenost igra važnu ulo-
gu u patogenezi sarkopenije i dovodi do smanjenja mišićne
funkcije kod mnogih starijih osoba, posebno kod osoba sa
malom tjelesnom težinom. Neuhranjenost i značajan gubi-
tak mase skeletnih mišića proizlaze iz niskog unosa proteina
sa starenjem i povećanog katabolizma usljed pratećih hro-
ničnih bolesti i akutnih inflamatornih bolesti. Prisustvo više
od jedne prateće bolesti u starosti i upotreba više lijekova
mogu značajno poremetiti ishranu. Istovremeno, sa sta-
renjem, odgovor na anaboličku stimulaciju se smanjuje, a
potrebe za proteinima se povećavaju u poređenju sa onima
(JIL, Urgentni Centar UKCS 2021. godine) kod mlađih ljudi. Ishrana bogata proteinima je neophodna
jer obezbjeđuje aminokiseline potrebne za sintezu mišićnih
Liječenje sarkopenije u JIL proteina i funkcioniše kao anabolički stimulans. Ako funkci-
(strukturisana rehabilitacija) ja bubrega nije oštećena, preporučuje se davanje proteina
u visokim dozama kod bolesnika starijeg životnog doba u
Za pacijente koji su hospitalizovani u jedinicama inten- jedinicama intenzivne njege . Proteini, esencijalne aminoki-
27
zivnog liječenja, vježbanje i mobilizacija se preporučuju što seline (Essential amino acid, EAA), β-hidroksi β-metilbutarna
je ranije moguće 18, 26 . Vježbanje stimuliše sintezu proteina u kiselina (Hydroxymethylbutyrate, HMB), vitamin D, kalcijum,
mišićima što dovodi do povećanja mišićne mase i omogu- antioksidansi, omega-3 masne kiseline su važne za zdravlje
27
ćava bržu adaptaciju na napor. Rana mobilizacija u jedinica- skeletnih mišića .
ma intenzivnog liječenja sprečava atrofiju mišića i povećava
kvalitet života stvarajući i pozitivan uticaj na raspoloženje Funkcija imunološkog sistema je direktno zavisna od
pacijenta u procesu oporavka . Broj skeletnih mišićnih vla- adekvatnog bilansa proteina. Leucin – EAA, igra važnu ulogu
18
kana se povećava primjenom vježbi sa otporom . Sprovo- u stvaranju mišićne mase. Postoje dokazi da leucin aktivira
18
đenje rane mobilizacije je predstavljeno nizom postepenih signalne puteve koji dovode do sinteze proteina zahvaljuju-
rehabilitacionih intervencija od pasivnih vježbi na nivou kre- ći svojoj specifičnoj hemijskoj strukturi i rasporedu amino i
veta, aktivno potpomognutih vježbi (slika 2), do vježbi sna- karboksilne grupe koje predstavljaju odgovarajuće recepto-
ge i fleksibilnosti skeletnih i grudnih mišića. Postepeno se re. Istovremeno, sa starenjem, osjetljivost na leucin se sma-
uvodi vertikalizacija bolesnika, transferi van kreveta i hod po njuje. Surutka (whey protein) je preporučeni izvor proteina
Jedinici intenzivne njege. Uvođenje rehabilitacije i programa u ishrani jer je lako svarljiva i bogata leucinom. Upotreba
vježbi treba prilagoditi preporučenim kriterijumima za za- esencijalnih aminokiselina obogaćenih leucinom posebno
27
počinjanje rehabilitacije u Jedinici intenzivne njege. Sarko- je korisna kod pacijenata na mehaničkoj ventilaciji .
penija je reverzibilno stanje ukoliko se rano dijagnostikuje β-hidroksi β-metilbutirat (HMB) je metabolit esencija-
i započne sa tretmanom 18, 21 . Iako nema dovoljno dokaza o lne aminokiseline, leucina za koji se navodi da ima anabo-
njihovom dugotrajnom dejstvu, adekvatna ishrana (protein- lički efekat na metabolizam proteina 18, 28 . Kada se nutritivna
ska) i vježbe imaju snažan sinergistički efekat kod sarkope- podrška započne u jedinicama intenzivne njege, enteralni
ničnih pacijenata . put je poželjna opcija. Međutim, u slučajevima kada ente-
26
Neuromuskularna električna stimulacija (Neuromuscular ralna ishrana ne dostiže željeni efekat, kombinuje se sa pa-
Electrical Stimulation, NMES) se preporučuje kao alternati- renteralnom ishranom. Kod kritične bolesti, makro i mikro-
vna terapija u ranom periodu kada se konvencionalna fizio- nutrijenti se moraju dodati tokom hranjenja. Unos kalorija
terapija i mobilizacija ne mogu obavljati ukoliko je bolesnik i proteina treba da bude 25–35 kcal/kg/dan i 1,2–1,5 g/kg/
sediran ili postoje druge prepreke mobilizaciji . NMES se dan, kod starijih i kritično oboljelih pacijenata hospitalizova-
27
koristi u terapiji poremećaja skeletnih mišića kod kritično nih u jedinicama intenzivne njege 18, 27, 28 .
bolesnih pacijenata . NMES poboljšava atrofiju mišića kod
27
kritično oboljelih pacijenata, smanjuje incidenciju ICU-AW,
povećava snagu mišića i smanjuje trajanje mehaničke ven- Vitamin D i sarkopenija
tilacije. Prijavljeni su efekti NMES na bolesnike starijeg ži- Posljednjih godina se naglašava da je nedostatak vitami-
votnog doba koji uključuju povećanje površine poprečnog na D odgovoran za nastanak mnogih bolesti. Pored drugih
presjeka mišićnog tkiva i mišićne snage i poboljšanja koja prednosti, vitamin D reguliše funkciju i fiziologiju skeletnih
promovišu posturalnu kontrolu .
27

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(8):25-34. 31