Page 28 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

biti i povišen (hiperhloremijske metaboličke acidoze). Na renalnog tubularnog sistema. Kod novorođenčadi niske
značaj disbalansa elektrolita u acidobaznim poremećajima vrijednosti bikarbonata mogu biti normalne (HCO od 16
3
posebno ukazuje Stjuartov koncept tumačenja acidobazne mmol/L).
ravnoteže 25, 26 .

Liječenje elektrolitnih poremećaja bazira se na nadokna- Značaj gasnih analiza u dijagnostici i
di elektrolita koji su u manjku, ali oprezno, obično u spo- liječenju acidobaznih poremećaja
rim intravenskim infuzijama. Međutim, ako su elektroliti u
suficitu, te poremećaje je načelno teže liječiti, tj. teže ih je Gasne analize iz arterijske krvi su najvažniji dijagnostički
eliminisati iz organizma nego nadoknaditi. Osnovno pravi- kriterijum acidobaznih poremećaja. One su, same po sebi,
lo u liječenju elektrolitnih disbalansa je da se i nadoknada i dovoljne za dijagnozu jednostavnih (prostih) acidobaznih
eliminacija moraju vršiti veoma sporo (najčešće infuzionim poremećaja. Međutim, kada su u pitanju mješoviti poreme-
rastvorima), načelno za oko 0,5 mmol/h, bez obzira na to o ćaji, onda su gasne analize i dalje važan, ali nedovoljan, per
kom elektrolitu i o kom poremećaju je riječ. se, element dijagnoze. Za dijagnozu složenih poremećaja
neophodna je dodatna evaluacija, koja uključuje: anamnezu
Anjonski gep (Anion gap, AG) ili anjonski manjak je razli- (heteroanamnezu), kliničku sliku, fizikalni pregled, biohe-
ka između zbira aktuelno izmjereno glavnih katjona i zbira mijske analize, analizu urina i druge dijagnostičke metode.
glavnih anjona u plazmi: AG = (Na + K ) - (Cl + HCO ) = 12 ± 2. Prilikom uzimanja uzorka krvi za gasne analize, veoma je
-
-
+
+
3
Postojanje AG ukazuje na prisustvo metaboličkih poremeća- važno da se to čini uvijek iz iste vrste krvi (arterijska, venska,
ja acidobazne ravnoteže 13, 22 .
kapilarna), jer se arterijska, venska i kapilarna krv razlikuju
Anjonski gep je, tipično, povišen u metaboličkoj acidozi u pogledu sadržaja svih parametara acidobaznog stanja 1, 22 .
zbog prisustva viška kiselina i kiselih produkata metaboliz- Arterijska krv je najpogodnija za uzimanje uzoraka krvi
ma. Radi lakšeg pamćenja, kreiran je mnemotehnički model za gasne analize jer se, pored standardnih parametara aci-
- akronim MUDPILES, kojim su obuhvaćene metaboličke aci- dobaznog stanja, mogu pratiti i parametri oksigenacije, što
doze (ili njihovi uzroci) sa povišenim AG: Methanol; Uraemia je važno za procjenu oksigeniranosti u plućima i izračunava-
(renal failure); Diabetic, alcoholic or starvation ketoacidosis; nje alveolo-arterijske kiseoničke razlike. Punkcija arterije je
Paracetamol, Propylene glycol, Paregoric; Inborn errors of me- invazivna, bolna (i skupa) procedura koja nosi sa sobom rizi-
tabolism, Iron, Ibuprofen, Isoniasid; Lactic acid; Ethylene gly- ke od pojave komplikacija, kao što su: krvarenje, hematom,
col; Salicylates (aspirin) .
13
infekcija, tromboza, embolizacija distalno od mjesta punk-
Postoje, mada su one rjeđe, i metaboličke acidoze sa cije, pa čak (mada veoma rijetko) i ishemija ruke koja zahti-
umjereno povišenim (alkoholična ketoacidoza) ili normalnim jeva amputaciju. Zato je potrebno da punkciju vrši stručno
anjonskim gepom. Akronim koji pomaže u prepoznavanju osposobljena osoba pravilnom tehnikom.
vrsta (ili uzroka) takvih metaboličkih acidoza je DR. C: Diarr- Venska krv se rijetko koristi u procjeni acidobaznog sta-
hoea (dijareja); Renal tubular acidosis type I, II, IV (hypoaldo- nja. Dobijene vrijednosti parametara acidobaznog statusa iz
steronism) or medication induced (renalna tubulska acidoza); venske krvi se bitno razlikuju od arterijskih jedino u pogledu
Chloride excess (hloridni eksces, odnosno hiperhloremijske parametara oksigenacije (pO i SAT) i kod ovih parametara
metaboličke acidoze, do kojih dolazi zbog prekomjernih ne postoji određena korelacija između arterijske i venske
2
doza fiziološkog rastvora prilikom reanimacije tečnostima, krvi, dok kod parametara acidobazne ravnoteže (pH, pCO i
kod hiperalimentacije ili povećane gastrointestinalne reap- HCO ) postoji dobra korelacija, s tim što je venska krv nešto
2
sorpcije hlora zbog fistule). 3
kiselija od arterijske, pa su malo niže vrijednosti pH (za 0,3-
Urinarni anjonski gep (Urinary anion gap, UAG) je ta- 0,5) i bikarbonata (za 1-3 mmol/L), a pCO jer malo povišen u
2
kođe korisno izračunati u nekim situacijama, posebno kod odnosu na arteriju (za 6 mmHg). Vrijednosti laktata su iste u
djece. UAG se izračunava tako što se od zbira vrijednosti venskoj i arterijskoj krvi.
natrijuma i kalijuma u urinu, oduzima vrijednost urinarnog Kapilarne gasne analize uzimaju se pomoću specijalnih,
hlora: UAG = U + U - U . UAG može biti pozitivan ili ne- heparinizovanih staklenih cevčica. Ova tehnika se najčešće
-
+
+
N
K
Cl
gativan zbog prisustva jona koji su nemerljivi u serumu i primjenjuje kod beba, a mjesto uzimanja je ušna resica ili ja-
ekscesivne eliminacije protona (katjona), posebno amoniju- godica prsta. Kod hipotenzivnih bolesnika treba izbjegavati
ma. Pozitivan UAG je prisutan kod renalne tubulske acidoze, kapilarnu krv ne samo za gasne, već i za sve druge laborato-
kada postoji nemogućnost acidifikacije urina uprkos sistem- rijske analize (glikemija i dr).
skoj acidozi, tj. nemogućnost sekrecije amonijuma .
27
Tumačenje gasnih analiza zahtijeva stručnost, tj. dobro
Po pitanju elektrolitnog balansa/disbalansa važe slična poznavanje ove problematike, posebno kada su u pitanju
pravila u adultnoj i pedijatrijskoj populaciji, s tim što po- složeni acidobazni poremećaji (šeme 1 i 2) 1, 28 . Prilikom ana-
sebno oprezno treba tumačiti UAG (i AG) kod novorođenča- liziranja parametara acidobaznog stanja, potrebno je pridr-
di u prvim nedjeljama života zbog dinamičkih promjena u žavati se preporučenog redoslijeda koraka:
tom uzrastu. AG i UAG mogu biti nerealni zbog nezrelosti

26 DOI: 10.5937/Galmed2411020M