Page 25 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Acidoza se definiše kao poremećaj koji dodaje kiselinu ili Respiratorna alkaloza
oduzima bazu tjelesnim tečnostima. Suprotno tome, alkalo-
za je poremećaj koji oduzima kiselinu ili dodaje bazu tjele- Respiratorna alkaloza primarno predstavlja povećanje
snim tečnostima. Acidemija i alkalemija su stanja u kojima alveolarne ventilacije u odnosu na metaboličku produkciju
je pH plazme mjerljivo pomaknut. Metabolički poremećaji ugljen-dioksida. U hemijskom smislu nastaju: hipokapnija
acidobazne ravnoteže ukazuju na primarne otklone u kon- (pCO < 4,7 kPa), smanjenje koncentracije vodonikovih jona
2
centraciji bikarbonata, a respiratorni poremećaji na primar- (povećanje pH > 7,45) i kompenzatorno smanjenje bikarbo-
11
ne otklone u koncentraciji ugljen-dioksida (CO ), odnosno nata .
2
ugljene kiseline(H CO ) . Uzroci nastanka respiratorne alkaloze su direktna ili
1
2
3
refleksna stimulacija respiratornog centra, koja dovodi do
hiperventilacije i ubrzane i povećane eliminacije CO . Direk-
Respiratorna acidoza tna stimulacija respiratornog centra javlja se u sljedećim
2
Respiratorna acidoza je patološki proces u kome je pri- okolostima: uzbuđenje, strah, jaki bolovi, početna faza in-
marno smanjena alveolarna ventilacija u odnosu na meta- toksikacije salicilatima, Gram-negativna sepsa, oštećenja
boličku produkciju ugljen-dioksida, pa nastaje hiperkapnija, CNS, neurotična i histerična stanja itd. Refleksna stimulacija
tj. pozitivan bilans ugljen-dioksida. Odlikuje se povećanjem respiratornog centra događa se preko perifernih hemore-
parcijalnog pritiska ugljen-dioksida (pCO > 6 kPa), poveća- ceptora i preko intratorakalnih receptora (srčana insuficijen-
2
njem koncentracije slobodnih vodonikovih jona, tj. smanje- cija, pneumonija, napadi bronhijalne astme, fibroza pluća,
njem pH-vrijednosti (pH < 7,35) i kompenzatornim poveća- plućna embolija, strana tijela u disajnim putevima itd.).
njem bikarbonata .
10
Kod djece, najčešći uzroci respiratorne alkaloze sadržani
Uzroci nastanka respiratorne acidoze su brojna obolje- su u mnemotehničkom akronimu AMISH: Ammonia (povišen
nja, povrede i stanja koja dovode do hipoventilacije, a mogu amonijak - kod hepatične encefalopatije); Anxiety (anksio-
biti na nivou respiratornog centra ili grudnog koša. Do de- znost); Medications (medikamenti, prije svega progesteron,
presije respiratornog centra mogu dovesti povrede i tumori salicilati); Incrised intracranial pressure (povišen intrakra-
mozga, encefalitisi i druge bolesti endokranijuma, kao i lije- nijalni pritisak); Sepsis (sepsa); Hypoxemia (hipoksemija);
12
kovi i toksini sa depresivnim dejstvom. Povrede i oboljenja Hypertermia (hipertermija) .
bilo kog segmenta grudnog koša (koštane strukture, res- U patogenezi respiratorne alkaloze ključnu ulogu ima
piratorni mišići, disajni putevi, plućni parenhim, pleuralni hipoksija bilo koje etiologije, koja dovodi do pada pO < 8
2
prostor) mogu rezultirati hiperkapnijom. U dječjem uzrastu, kPa (60 mmHg), što izaziva hiperventilaciju i respiratornu al-
najčešći uzroci respiratorne acidoze su: hipoventilacija (de- kalozu. Akutna hipoksija viđa se kod plućnog edema, akut-
presija CNS-a lijekovima ili insultom, neuromišićne bolesti), nog teškog napada bronhijalne astme, teške pneumonije,
intrinzičke plućne bolesti (teška pneumonija, plućni edem, hipotenzije itd. Hronična hipoksija prati bolesti kao što su
plućna hemoragija) i opstrukcija disajnog puta (gornjeg - plućna fibroza, anemija, cijanotične mane srca, a može se
krup, aspiracija stranog tijela ili donjeg - bronhijalna astma, javiti i prilikom boravka na velikoj nadmorskoj visini.
bronhiolitis) .
10
Klinička slika respiratorne alkaloze zavisi od poremećaja
Klinička slika je nespecifična i zavisi od vrste i toka po- koji je do nje doveo, kao i od činjenice da li je nastala akutno
remećaja koji je doveo do respiratorne acidoze. Akutna hi- ili postepeno. Akutna hipokapnija (nastaje kao rezultat hi-
perkapnija manifestuje se osjećajem uznemirenosti, tjesko- perventilacije koja traje od nekoliko minuta do nekoliko ča-
be, straha, smanjenjem mentalne aktivnosti, glavoboljom. sova) se klinički manifestuje vrtoglavicom, razdražljivošću,
Dominantan simptom je osjećaj nedostatka vazduha u vidu poremećajem vida, tahikardijom i aritmijom. Hronična hi-
gušenja. U težim slučajevima mogući su i poremećaji svije- pokapnija, nastala produženim uticajem etioloških faktora,
sti (od uznemirenosti, agitiranosti do somnolencije, sopora ispoljava se sličnom, ali diskretnijom simptomatologijom.
i kome). Hronična hiperkapnija, uglavnom povezana sa hro- Liječenje respiratorne alkaloze mora biti usmjereno ka sma-
ničnim plućnim ili neuromišićnim bolestima izaziva apatiju, njenju hiperventilacije, odnosno ka etiološkom faktoru koji
pospanost, smanjenje koncentracije i pamćenja, glavobolje, je do toga doveo.
tahikardiju i vazomotorne poremećaje .
8
Liječenje respiratorne acidoze je, prije svega, etiološko
i ima za cilj normalizaciju plućne ventilacije. Pored toga, Metabolička acidoza
primjenjuje se i oksigenoterapija i drugi vidovi potporne ili Metabolička acidoza je patološko stanje u kome postoji
simptomatske terapije. Oksigenoterapija može biti bazirana višak jakih kiselina u nekoj tjelesnoj tečnosti i karakterišu
na spontanom udisanju kiseonika preko maske ili nazalnog ga smanjenje bikarbonata (HCO < 20 mmol/L), smanjenje
3
katetera, ili na primjeni različitih režima neinvazivne ili inva- pH vrijednosti, odnosno povećanje koncentracije slobodnih
zivne mehaničke ventilacije pluća, u zavisnosti od stepena i vodonikovih jona (pH < 7,35) i kompenzatorno smanjenje
1
težine respiratorne insuficijencije . pCO . Postoje tri vrste (kliničke forme) metaboličke acidoze:
7
2

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2024; 3(11):21-28. 23