Page 24 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Tabela 1. Očekivani kompenzatorni odgovor poremećaja acidobazne ravnoteže
Parametar Adekvatan kompenzatorni odgovor
Poremećaj Matematički model za izračunavanje očekivane kompenzacije
(primarno)* (okvirno)
Ac.: ↑HCO 3 za 0,1 x (I pCO 2 - 40)
Respiratorna ↑pCO na svakih 10 mmHg ↑pCO 2 dolazi do ↑HCO 3 za 1 mmol/L →pH se ↓ za 0,008 x (I pCO - 40)
acidoza 2 2
Chr.: ↑HCO za 0,4 x (I pCO 2 - 40)
3
Ac. HCO 3 se ↓ za 0,2 x (40 - I pCO 2 )
Respiratorna ↓pCO na svakih 1,3 kPa ↓pCO 2 dolazi do ↓HCO 3 za 2 mmol/L →pH se ↑ za 0,008 x (40 - I pCO )
alkaloza 2 2
Chr. HCO se ↓ za 0,4 x (40 - I pCO 2 )
3
Metabolička ↓HCO na svakih 1 mmol/L ↓HCO 3 dolazi do ↓pCO 2 za 1,2-1,3 kPa pCO 2 se ↓ za 1-1,5 x (24 - I HCO 3 )
acidoza 3
Metabolička ↑HCO za svaki 1 mmol/L ↑HCO 3 dolazi do ↑pCO 2 6-8 mmHg (1 kPa) pCO 2 se ↑ za 0,25-1 x (I HCO 3 - 24)
alkaloza 3
Legenda: ↑ - povećanje; ↓ - smanjenje; Ac. (Acute) - akutna; Chr. (Chronic) - hronična; I - izmjerena (odnosno aktuelna) vrijednost.
Napomena: *parameter koji je primarno pomjeren (tj. povišena ili snižena vrijednost).
slobodnih vodonikovih jona, tj. visokoj kiselosti te sredine korisni, naročito u inicijalnoj fazi (kada poremećaj nastaje),
(acidoza). ali su nedovoljni za otklanjanje poremećaja, pa je neophod-
no djelovati etiološki, tj. liječiti uzrok koji je doveo do pore-
Parcijalni pritisak ugljen-dioksida (pCO ) je parametar mećaja .
8
2
respiratorne komponente acidobaznog stanja . On je di-
6
rektan pokazatelj dovoljnosti alveolarne ventilacije, a indi- Osnovni pokazatelj da kompenzacija postoji (i da je ade-
rektan pokazatelj koncentracije ugljene kiseline u tjelesnim kvatna) je da su vrijednosti HCO i pCO pomjerene u istom
2
3
tečnostima. Značajnije povećanje vrijednosti pCO (hiperka- pravcu (tj. da odstupaju od normalnih vrijednosti u istom
2
pnija) označava respiratornu acidozu, a smanjenje (hipoka- pravcu: ili su obje vrijednosti smanjene ili su obje vrijedno-
pnija) - respiratornu alkalozu. Normalna vrijednost u arterij- sti povišene). Da li je promjena vrijednosti ovih parametara
skoj krvi je 5,33 kPa (40 mmHg), sa varijacijama od 4,7 do 6 primarna ili kompenzatorna, zavisi od toga koliko iznosi to
kPa (35-45 mmHg), dok je u venskoj krvi ta vrijednost za 6-8 odstupanje. Veoma je važno kolike su (numerički) očekivane
mmHg viša . vrijednosti kompenzatornih promjena odgovarajućih para-
6
metara (tabela 1). Jer, ukoliko su ta odstupanja u granicama
Bikarbonati (HCO ) su najvažniji parametar metaboličke očekivanog kompenzatornog odgovora, onda je u pitanju
3
komponente jer se rutinski i lako određuju, a predstavljaju jednostavan (prost) primarni poremećaj koji je adekvatno
najveći dio svih baza krvi. Značajnije povećanje vrijednosti kompenzovan. Međutim, ako kompenzatorni odgovor nije u
bikarbonata govori o metaboličkoj alkalozi, a smanjenje o skladu sa očekivanjima, nego je veći, manji ili izostaje, onda
metaboličkoj acidozi . U standardnim uslovima, normal- su u pitanju mješoviti (složeni) poremećaji, odnosno istovre-
7
na koncentracija bikarbonata u arterijskoj krvi je 24 ± 2 meno je prisutno više primarnih poremećaja .
1, 8
mmol/L, a u venskoj za 1-3 mmol/L manje.
Kada su u pitanju pedijatrijski pacijenti, posebno pogod-
Bazni eksces (BE) i bazni deficit (BD) predstavljaju od- nom se pokazala Vinterova formula koja pokazuje stepen
stupanja od normalnih vrijednosti bikarbonata. Normalne kompenzacije, odnosno očekivanog sniženja pCO kod pa-
2
vrijednosti BE/BD su ±2,3 do ±3,2 mmol/L. Praktični značaj cijenata sa metaboličkom acidozom. Ona glasi: pCO = (1,5
2
određivanja BD je u tome što se na osnovu njega izračuna- x HCO ) + 8 ± 2 mmHg. Prikladna je kada je u pitanju mak-
3
vaju doze bikarbonata koje treba primijeniti za korekciju simalna respiratorna kompenzacija metaboličke acidoze .
9
metaboličke acidoze . Naime, respiratorna kompenzacija metaboličkih poremeća-
1, 7
Puferske baze predstavljaju zbir koncentracija svih ko- ja ima svoja ograničenja. Maksimum hiperventilacije koji je
njugovanih baza (bikarbonati, proteini plazme i hemoglo- moguć (radi kompenzacije metaboličke acidoze) iznosi do
bin) u jednom litru krvi, u zavisnosti od koncentracije pCO = 10-15 mmHg.
2
hemoglobina. Normalna vrijednost kod odraslih osoba je
375 mEq/L .
1, 7
Osnovne karakteristike poremećaja
acidobazne ravnoteže
Fiziološka regulacija Acidobazni disbalans se ispoljava kroz četiri osnovna
acidobazne ravnoteže (primarna) poremećaja: respiratorna acidoza, respiratorna

U slučaju da dođe do poremećaja acidobazne ravnoteže, alkaloza, metabolička acidoza i metabolička alkaloza. Tako-
organizam pokušava da ih kompenzuje različitim mehaniz- đe, postoje i mješoviti (složeni) poremećaji, koji podrazumi-
mima. Regulacija acidobaznog stanja odvija se pomoću res- jevaju istovremeno prisustvo više primarnih poremećaja,
piratornog centra, hemoreceptora i pufera, pri čemu puferi najčešće dva. Moguće su skoro sve kombinacije primarnih
mogu biti fizičko-hemijski (puferi krvi i tjelesnih tečnosti) i poremećaja osim respiratorne acidoze i respiratorne alkalo-
8
fiziološki (pluća i bubrezi). Kompenzatorni mehanizmi su ze i metaboličke acidoze i metaboličke alkaloze .

22 DOI: 10.5937/Galmed2411020M