Page 27 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

već do vrijednosti 18-20 mmol/L. Doziranje bikarbonata za Respiratorna acidoza i metabolička acidoza je najče-
parenteralnu primjenu može se vršiti po formulama (Astrup, šći mješoviti poremećaj acidobazne ravnoteže. Javlja se kod
Levitski) ili empirijski. Najbolje i najpreciznije je na osnovu hroničnih opstruktivnih bolesti pluća, plućnog edema, hipo-
gasnih analiza, tj. izmjerenog baznog deficita i uzimajući u kaliemične miopatije i poslije srčanog zastoja.
obzir tjelesnu težinu (TT) pacijenta, po Astrupovoj formuli,
koja glasi: 0,3 x BD x TT . Ova formula se primjenjuje i u Respiratorna alkaloza i metabolička alkaloza je
20
dječjem uzrastu, s tim što koeficijent (kojim se množi tjele- najrjeđi, ali prognostički najteži poremećaj jer je kod njega
sna težina i BD) kod novorođenčadi iznosi 0,4, a kod prema- najveći mortalitet. Može se javiti u trudnoći (hiperventilacija
turusa 0,5 . i povraćanje), a najčešće kod bolesnika na kontrolisanoj ar-
21
teficijalnoj ventilaciji koji primaju masivne transfuzije krvi.
Respiratorna acidoza i metabolička alkaloza može
Metabolička alkaloza se vidjeti kod bolesnika sa hroničnim opstruktivnim bole-
Metabolička alkaloza je patološko stanje u kome primar- stima pluća sa pridruženom hipertenzijom koja je tretirana
no postoji višak baza ili nedostatak kiselina, pa nastaje pozi- diureticima. Ovaj poremećaj može se prepoznati po visokim
tivan bilans bikarbonata. Laboratorijske karakteristike ovog vrijednostima pCO uz istovremeno (vrlo) visoke vrijednosti
2
poremećaja su: smanjena koncentracija vodonikovih jona bikarbonata. Istovremeno prisustvo ova dva primarna po-
(povećana pH vrijednost), povećana vrijednost bikarbonata remećaja nije lako dijagnostikovati, jer svaki od njih teži da
i kompenzatorno povećanje parcijalnog pritiska ugljen-di- pomjeri pH vrijednost u suprotnom pravcu, pa kao krajnji
oksida . rezultat, može biti potpuno normalna pH vrijednost, iako su
22
istovremeno prisutna dva veoma teška poremećaja .
1
Uzroci nastanka ovog poremećaja su: ekscesivan gubi-
tak hlorida, vodonika i kalijuma (prolongirano povraćanje Respiratorna alkaloza i metabolička acidoza javlja
ili gastrička sukcija, dijareja, diuretska terapija, ciroza jetre), se u oboljenjima i stanjima kada je hiperprodukcija laktične
endokrini poremećaji (hipoparatireoidizam, hiperfunkcija kiseline udružena sa ekscesivnom hiperventilacijom (teška
kore nadbubrežne žlijezde - hiperaldosteronizam, hiper- oštećenja jetre, trovanje salicilatima). Kao i u prethodnom
korticizam) ili ekscesivan unos baza (NaHCO , antacidi), kod primjeru, istovremeno prisustvo i acidoze (metaboličke) i al-
3
nenamjerne ingestije (djeca) ili jatrogeno (npr. liječenje me- kaloze (respiratorne) može rezultirati normalnom ili neznat-
taboličke acidoze prekomjernim dozama bikarbonata). no promjenjenom pH vrijednošću 22, 23 .

Klinička slika zavisi od ekstenzivnosti patološkog proce-
sa koji je doveo do alkaloze. Kompenzovana i subkompen- Elektroliti u acidobaznim poremećajima
zovana metabolička alkaloza mogu biti asimptomatske ili
sa oskudnom simptomatologijom u smislu opšte slabosti, Elektroliti imaju vrlo važnu ulogu u metaboličkim pro-
24
zamaranja, oslabljenog mišićnog tonusa, osjećaja mučni- cesima i u održavanju acidobazne ravnoteže . Njihov zna-
ne. Kod izražene alkaloze dolazi do poremećaja orijentacije, čaj je u očuvanju osmotskog pritiska, u distribuciji vode
mučnine, povraćanja, mišićnog tremora, usporenog disa- u različitim tjelesnim odjeljcima, održavanju optimalne
nja, pojave ekstrasistola, a može doći i do hipotenzije. pH vrijednosti, a imaju ulogu i u ekscitabilnosti srčanog i
skeletnih mišića (prije svega kalcijum), u kataliziranju enzim-
Liječenje ovog poremećaja mora biti usmjereno ka ot- skih procesa (kao kofaktori mnogih enzimskih sistema) i dr.
klanjanju uzroka koji je do njega doveo: sprečavanje povra- Jonska razmjena elektrolita između intra- i ekstracelularnog
ćanja, prekid davanja diuretika, smanjenje sekrecije aldo- prostora je takođe od velikog značaja za povećanje puferske
sterona i glukokortikoida (ili hirurško odstranjenje tumora rezerve krvi (posebno kalijum i hlor).
kore nadbubrežne žlijezde koji su hormonski aktivni), i sl.
Simptomatsko liječenje ima za cilj normalizaciju cirkulacije Narušavanje elektrolitne ravnoteže, povezano je i sa
i mikrocirkulacije i korekciju volumena cirkulišuće krvi. U acidobaznim poremećajima, prije svega metaboličkim 23, 24 .
težim slučajevima primjenjuju se kiseli rastvori, ali veoma U metaboličkoj acidozi je prisutna predominacija katjona,
obazrivo - razblaženi, isključivo preko centralnog venskog a u metaboličkoj alkalozi predominacija anjona. Pri tome,
katetera i isključivo u sporoj intravenskoj infuziji, zbog mo- nema striktnog pravila koji su elektroliti i u kom pravcu po-
gućih komplikacija (venska tromboza) . mjereni. Jedino su vrijednosti jona bikarbonata uvijek sniže-
23
ne u metaboličkoj acidozi, a uvijek povišene u metaboličkoj
alkalozi, dok za ostale jone ne važi striktno pravilo. Natrijum
Mješoviti poremećaji je obično pomjeren u istom pravcu kao i bikarbonati (ali su
odstupanja od normalnih vrijednosti manja nego za bikar-
Mješoviti poremećaji podrazumijevaju istovremeno pri- bonate), dok je kalijum uvijek snižen u metaboličkoj alkalozi,
sustvo više primarnih poremećaja. Najčešće su prisutna dva a u metaboličkoj acidozi je najčešće povišen, ali može biti
primarna poremećaja, a ponekada može biti prisutan i treći. i normalan ili snižen. Hlor je uvijek povišen u metaboličkoj
Mješoviti poremećaji su veoma složeni i kompleksni sa sta- alkalozi, a u metaboličkoj acidozi je obično snižen, ali može
novišta dijagnostike i liječenja 22, 23 .

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2024; 3(11):21-28. 25