Page 26 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

ketoacidoza, laktatna (mliječno-kiselinska) acidoza i uremij- liječenju. Kod DKA, iako su prisutne visoke vrijednosti glike-
ska (urička) acidoza. mije, prvi korak u terapiji je rehidratacija, a onda primjena
insulina i nadoknada kalijuma .
15
Najčešći uzrok nastanka metaboličke acidoze kod odra-
slih, kao i kod djece je povećana endogena produkcija ki- Laktatna acidoza se definiše kao stanje acidoze gdje
selina i javlja se u sklopu cirkulatornih poremećaja - šoka, je koncentracija laktata u krvi značajno veća od normalne.
hipoksije, intoksikacije ili u sklopu nekih sistemskih bolesti. Normalana vrijednost lakata u krvi je < 2 mmol/L (1 mmo-
Smanjena ekskrecija kiselina je drugi po učestalosti uzrok l/L). Blaga laktatna acidoza se javlja pri vrijednostima 2-4
kod odraslih, a treći kod djece i javlja se najčešće kod bu- mmol/L, a vrijednosti > 4-5 mEq/L ukazuju na veoma tešku
brežnih bolesti - renalne insuficijencije, renalne tubulske acidozu i lošu prognozu (naročito ako to stanje traje duže
acidoze, ali može biti i nerenalne etiologije (kod hipoaldo- od 24 h). Laktatna acidoza se obično poistovjećuje sa lošom
steronizma i dr). Povećani gubitak baza je drugi po uče- perfuzijom i stanjem šoka (što je i najčešći slučaj), ali nije uvi-
stalosti uzrok kod djece, a treći kod odraslih i nastaje zbog jek tako. Po klasifikaciji Koena i Vudsa, 1976. godine postoje
dijareje, povraćanja, intestinalne fistule itd. Veoma rijetko, dva tipa laktatne acidoze: sa cirkulatornim poremećajima
uzrok može biti ekscesivan egzogeni unos kiselina (natrijum (tip A) i bez cirkulatornih poremećaja (tip B), što se može
hlorid, amonijum hlorid, aminokiseline), što se događa kod vidjeti kod nekih malignih tumora (npr. limfoma), kod de-
akcidentalne (djeca) ili namjerne (odrasli - suicid) ingestije kompenzovanog dijabetes melitusa, kod teške hepatopatije
jakih kiselina ili (veoma rijetko) jatrogeno (nedekvatna pa- i dr 14, 15 .
renteralna ishrana, prekomjerno administriranje NaCl).
Uremijska acidoza nastaje zbog smanjene reapsorpci-
Kod djece, kao uzroci metaboličke acidoze veoma su je i smanjene ekskrecije NH , pa je prisutna acidifikacija
4
značajni urođeni poremećaji metabolizma jer se najčešće urina . Retencija organskih i neorganskih anjona (najviše
16
previde, posebno kod novorođenčadi. Takođe, kad je u pi- sulfata i fosfata) dovodi do značajnog povišenja anjonskog
tanju egzogeni unos kiselina i toksičnih materija, najčešći manjka 18-22 . Najizraženiji elektrolitni poremećaji su značajno
uzrok metaboličke acidoze kod novorođenčadi u SAD je in- sniženje bikarbonata (HCO = 10-12 mmol/L) i hiperkalemija
3
gestija gvožđa, zato što majke tokom trudnoće suviše često (K je najpovišeniji u terminalnoj hroničnoj bubrežnoj insu-
+
(i mnogo) uzimaju preparate gvožđa. Trovanje toksičnim al- ficijenciji). Prisutno je i hronično sniženje Ca što dovodi do
++
koholima je veoma rijetko kod djece (za razliku od odraslih) sekundarnog hiperparatireoidizma. Vrijednosti jona fosfo-
i uvijek je akcidentalno, ali ako do toga dođe i minimalne ra, magnezijuma i sulfata su povišene.
doze (< 5 mL) su letalne za djecu. Zato treba imati na umu
da se alkoholi ne nalaze samo u alkoholnim pićima, već i Primjena bikarbonata u liječenju metaboličke acido-
u različitim preparatima koji se svakodnevno koriste (pro- ze se, na prvi pogled, čini obaveznim i najlogičnijim postup-
17
pilen glikol se nalazi u kozmetičkim sredstvima, metanol u kom . Međutim, nadoknada bikarbonata mora biti veoma
antifrizu itd). Takođe, u dječjem uzrastu se može javiti i tzv. oprezna, utemeljena na strogim indikacijama, jer njihova
„benzodiazepinska acidoza“ (koja je kod odraslih izuzetno primjena nosi rizike za pojavu komplikacija. Tim prije, što se
rijetka), ako djeca primaju velike doze intravenski ili u kon- oni administriraju u obliku natrijum-bikarbonata (NaHCO ),
3
tinuiranoj infuziji (npr. u Jedinicama intenzivnog liječenja) . pa se time unosi i velika količina natrijuma u organizam, što
13
udvostručuje rizike . Najčešći i najznačajniji rizici primjene
18
Ketoacidoza je najčešća forma metaboličke acidoze i bikarbonata su sljedeći:
kod odraslih i kod djece. Postoje tri tipa ketoacidoze: dija-
betesna (koja je najčešća u svim uzrastima), alkoholična/al- - tetanija (zbog prebrze alkalizacije plazme i posljedične
koholičarska (ne javlja se kod djece, a kod odraslih je druga hipokalcemije);
po učestalosti) i starvacijska (usljed gladovanja). Dok se kod - srčane aritmije (naročito ako se daje u bolusima preko
odraslih starvacijska acidoza rijetko javlja i ima blagu formu, centralnog venskog katetera, CVK) koje mogu biti fatalne
kod djece je znatno češća nego kod odraslih, može se veoma ukoliko se daju koncentrovani rastvori;
brzo razviti i biti teška, a javlja se u uslovima kada djeca od-
bijaju hranu i gladuju, najčešće kod infekcija donjih disajnih - hipertenzija i edemi (plućni edem) uzrokovani su viš-
puteva i gastroenteritisa, a rjeđe kod epilepsije, dijete i sl. kom natrijuma koji za sebe vezuje vodu (a ne samim bikar-
Zajedničko za sve tri vrste ketoacidoze je: snižene vrijedno- bonatima);
sti bikarbonata, a povišene vrijednosti ketonskih tijela u krvi
i urinu. Simptomi i znaci, naročito dijabetesne ketoacidoze - elektrolitni disbalans (hipokalemija, hipokalcemija).
(Diabetic ketoacidosis, DKA), nisu karakteristični, a neki od Zbog navedenih rizika od pojave komplikacija, preporu-
njih, kao na primjer mučnina, povraćanje, bolna osjetljivost ka je da se bikarbonati primjenjuju samo kod teške metabo-
u predjelu abdomena, podsjećaju na kliničke manifestacije ličke acidoze . Indikacije za njihovu primjenu su: pH < 7,20
19
akutnog apendicitisa, pa mogu dovesti do fatalnih dijagno- (po nekim autorima < 7,1), hiperkalemija (K > 5,5 mmol/L),
stičkih zabluda, naročito u dječjem uzrastu. Takođe, kod sve kiseli urin, vrijednost laktata > 2 mmol/L, vrijednost bikarbo-
tri vrste metaboličke acidoze prisutna su dehidratacija i hi- nata < 15 mmol/L. Takođe, važi pravilo da se bikarbonati ni-
pokalemija, što je od velikog značaja pri donošenju odluka o
kada ne nadoknađuju do postizanja normalnih vrijednosti,

24 DOI: 10.5937/Galmed2411020M