Page 82 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

se javljaju u vezi sa dijabetesom ili nezavisno od njega . Pre- Jezik je takođe edematozan, crven, sa atrofičnim papilama
6
ma podacima WHO trenutno ima oko 400 miliona registro- (lingua geografica). Gingiva pokazuje sklonost ka krvarenju
vanih dijabetičara, a u Srbiji, prema podacima Instituta za i infekcijama (posebno kandidijazom), a pljuvačne žlijezde
javno zdravlje Srbije, oko 700.000. sklonost ka nastanku kalkuloze. Parodontopatija i parodon-
talni apscesi su čest nalaz kod osoba sa dijabetesom, a češći
Dijabetes ima i svoje oralne manifestacije koje su od su i težeg oblika u mlađem uzrastu . Usljed nedostatka vita-
11
značaja u stomatološkoj praksi . Međutim, i bez oralnih ma- mina B, prisutni su stomatodinija i stomatopiroza, što može
7
nifestacija pacijenti sa DM zaslužuju posebnu pažnju stoma- biti dodatno pogoršano kandidijazom .
12
tologa i zahtijevaju pažljivu preproceduralnu evaluaciju jer
je to posebno osjetljiva grupa pacijenata u smislu mogućno- Patofiziologija oralnih manifestacija dijabetesa nije u
sti razvoja nekih akutnih komplikacija. Stomatolozi moraju potpunosti razjašnjena, ali je poznata povezanost sa poja-
poznavati osnovne karakteristike dijabetesa, kako bi mogli vom karijesa . Kod osoba sa dijabetesom je povišena vri-
13
pravovremeno i adekvatno da reaguju ako u stomatološkoj jednost glukoze u pljuvački (glikosijalija), a pH pljuvačke je
ordinaciji dođe do razvoja hiper ili hipoglikemijskih kriza. smanjen (acidoza). Takođe je prisutna hiposekrecija pljuvač-
Tada je potrebno postupati u skladu sa preporukama Na- ke (xerostomia), što otežava žvakanje i gutanje hrane i one-
cionalnog vodiča za dijagnozu i liječenje dijabetes melitusa, mogućava adekvatno samočišćenje usne duplje, čime se
koje je izdalo Ministarstvo zdravlja Republike Srbije . stvaraju povoljni uslovi za razvoj mikroorganizama i infekci-
8
je. Dokazano je da su parodontopatija i oralna oboljenja če-
šći kod oboljelih od dijabetesa nego kod zdravih osoba 11, 12 .
Specifične forme hiperglikemije
Oralni krvni sudovi osoba sa DM imaju povećanu per-
Stres-hiperglikemija (Stress Hyperglycemia, SHG) se de- meabilnost usljed mikroangiopatije, što dovodi do depono-
finiše kao hiperglikemija kod prethodno euglikemičnih vanja mukopolisaharida i glikoproteina u oralnim tkivima.
pacijenata, sa vrijednostima glikemije ≥ 7,0 mmol/L u dva Krvni sudovi gingive su aterosklerotično i ateromatozno
sukcesivna mjerenja ili vrijednosti glikemije ≥ 11,1 mmol/L promijenjeni, suženog lumena. Prisutne su mikrotromboze,
u nasumičnom mjerenju kod prethodno normoglikemičnih mikroangiopatije, što ima za posljedicu stazu, poremećaje
pacijenata. SHG se najčešće javlja u vezi sa nekim akutnim ishrane i oksigenacije oralnih tkiva, kao i otežanu eliminaci-
procesom, kao što je trauma ili neko drugo akutno obolje- ju štetnih metaboličkih produkata. Alveolarna kost podliježe
nje, pa tako i u stomatološkoj ordinaciji . Prema različitim obilnoj resorpciji i formiranju džepova koji supuriraju, pa
9
izvještajima, učestalost SHG iznosi od 3% do 80% slučajeva postoji tendencija ka stvaranju apscesa . U parodoncijumu
14
kada su u pitanju hospitalizovani pacijenti. Ovako velika va- dolazi do progresivne destrukcije svih komponenti, poveća-
rijabilnost se objašnjava nedovoljno precizno definisanom ne kolagenolize i smanjene sinteze novog kolagena .
11
stres-hiperglikemijom, kao i zbog činjenice da je u velikom
broju slučajeva DM već postojao, ali nije bio prepoznat i lje- Parodontitis je hronična upala desni uzrokovana infla-
čen . matornom bolešću, što može biti ne samo uzrok gubitka
2
zuba, već se razmatra i mogućnost da je parodontitis mo-
Insulinska rezistencija predstavlja nemogućnost efi- difikujući faktor koji utiče na cjelokupno sistemsko zdravlje
kasnog iskorišćavanja insulina, iako ga ima dovoljno u or- organizma 14, 15 . Novije studije su pokazale povezanost paro-
ganizmu, što može imati za posljedicu hiperglikemiju. Ova dontitisa sa hroničnim bolestima, kao što su Alchajmerova
rezistencija može biti uslovljena nasljednim, genetskim bolest, karcinom, reumatoidni artritis i dr 13, 16 . Osim toga
faktorima ili uzrokovana nekim lijekovima (kortikosteroidi). što je poznato da DM ima uticaja na pojavu i ishod liječenja
Ipak, najčešće se javlja u okviru stresnih stanja, kao što su pacijenata sa korona virusom, radovima Santane i drugih
infekcija, sepsa, kritično oboljenje i dr . Takođe se javlja u autora je pokazano da udruženost dijabetesa i parodontal-
1
trudnoći, kod gojaznih osoba i osoba sa povišenim krvnim nih bolesti povećava rizik od infekcije virusom COVID 19 17-21 .
pritiskom, u sklopu hiperlipidemije (povišen holesterol i/ili Brojni radovi ukazuju na povezanost dijabetesa i ishoda sto-
trigliceridi) itd . Važnu ulogu u smanjenju odnosa insulin/ matoloških implantata 22, 23 . Takođe, dosta radova se bavilo
1
glukoza ima oslobađanje stres-hormona i citokina. Insulin uticajem lokalne anestezije na nivo glikemije kod osoba sa
stimuliše apsorpciju glukoze u tkivima osjetljivim na insulin dijabetesom prilikom stomatoloških procedura (lidokain sa
(jetra, skeletni mišići i masno tkivo) i time smanjuje osloba- epinefrinom 1:100.000). Međutim, nema dokaza da lokalni
đanje glukoze iz jetre . anestetik sa dodatkom adrenalina signifikantno mijenja
2
nivo glikemije 24, 25 .
Oralne manifestacije dijabetes melitusa Iz naprijed navedenog, nedvosmisleno proizilazi da se
stomatolozi često susreću sa pacijentima koji imaju dijabe-
Brojnim radovima je pokazana povezanost između DM i tes jer je to vulnerabilna populacija po pitanju bolesti usta i
parodontalnih bolesti . Pacijenti sa dijabetesom često ima- zuba. Iako je dobro poznata povezanost dijabetesa i poveća-
10
ju osjećaj žarenja i pečenja u usnoj duplji, kao i neprijatan ne učestalosti bolesti usta i zuba, nažalost ne postoje poseb-
zadah iz usta (fetor ex ore). Oralna mukoza je edematozna, ni protokoli i preporuke kojima bi se osiguralo bezbjedno
tamnije prebojena, a moguće su i ulceracije usne duplje.

80 DOI: 10.5937/Galmed2409080D