Page 77 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

zdravlje starijih žena. Ne treba smetnuti sa uma da je oste- ubrzavaju regrutaciju osteoklasta, inhibiraju njihovu dife-
openija stanje koje je posljedica menopauze koje je moguće rencijaciju i utiču na produžavanje njihovog životnog vijeka
prevenirati. putem interleukina 1, interleukina 6 i tumor nekrozis fak-
tora alfa. Takođe, T ćelije uzrokuju prevremenu apoptozu
Smanjenje koštane mase nastaje zbog resorpcije kosti- osteoblasta putem interleukina 7. U stanjima nedostatka
ju, što je posljedica ubrzane razgradnje kostiju dok se nivo estrogena, kosti su osjetljivije na dejstvo parathormona.
izgradnje kostiju održava u premenopauzalnim opsezima. U
postmenopauzi je oko 20% ubrzanija razgradnja kostiju u Nedostatak kalcijuma - Kalcijum, vitamin D i parathor-
odnosu na mlađe životno doba . mon održavaju koštanu homeostazu. Ukoliko je ishrana
17
siromašna kalcijumom ili je smanjena apsorpcija kalcijuma
Svjetska zdravstvena organizacija kao kriterijum za sta- usljed starenja ili postojanja nekih bolesti, mogu nastupiti
nje kostiju uzima gustinu (denzitet) kostiju mjerenu putem sekundarni hiperparatireoidizam, što dovodi do povećane
DXA čiji se rezultat izražava putem T-skora ili Z-skora. T-skor apsorpcije kalcijuma iz kosti i smanjenog izlučivanja kalciju-
predstavlja denzitet kostiju u poređenju sa denzitetom ko- ma putem bubrega.
stiju kontrolnih ispitanika u momentu sa njihovim maksi-
mumom gustine koštane mase, dok Z-skor predstavlja po- Nedostatak vitamina D - Vitamin D kontroliše koncen-
ređenje gustine koštane mase pacijenata sa osobama koji traciju kalcijuma i fosfata koji su tijelu potrebni za zdrave
su uporedive po polu i starosti. kosti i zube. Osim što održava gustinu kostiju, smatra se da
ovaj važan biogeni element ima ulogu u sprečavanju pojave
Dijagnostička klasifikacija po preporuci Svjetske zdrav- kardiovaskularnih, upalnih i malignih bolesti. Postoje dva
stvene organizacije se odnosu na postmenopauzalne žene načina dobijanja vitamina D - sintezom u koži i unosom pu-
i muškarce preko 50 godina. Po toj klasifikaciji osteoporo- tem hrane. Hranom unosimo vitamin D2 (ergokalciferol) koji
za se definiše kao gustina koštane mase koja je jednaka ili je biljnog porijekla i vitamin D3 (holekalciferol) koji je životi-
manja od 2,5 standardne devijacije u odnosu na maksimum njskog porijekla. Glavni izvor vitamina D je ipak sinteza vi-
gustine koštane mase. Osteopenija je gustina koštane mase tamina D3 u koži pod uticajem UVB zraka. Primarna funk-
1,0-2,49 SD ispod T-skora 18-20 . cija vitamina D je regulacija apsorpcije kalcijuma iz crijeva
i stimulacija resorpcije kalcijuma iz kostiju radi održavanja
nivoa serumskog kalcijuma. U stanjima nedostatka vitami-
Patofiziološka dešavanja u osteoporozi na D smanjuje se apsorpcija kalcijuma iz crijeva i povećava
Geneza nastanka osteoporoze je nesklad između raz- se produkcija osteoklasta koji mobilišu kalcijum iz kostiju.
gradnje i formiranja kostiju. U fiziološkim stanjima raz- Usljed neadekvatnog unosa, vitamin D vrši interakciju sa
gradnja i izgradnja kostiju je u ravnoteži. Osteoporoza na- receptorima na osteoblastima što dovodi do povećanog for-
22
staje ukoliko se ta ravnoteža naruši – tj. ukoliko je ubrzana miranja osteoklasta .
razgradnja ili smanjena izgradnja. Neophodno je istaći da Biohemijski pokazatelji metabolizma kostiju - Ra-
osteoporoza može da bude posljedica smanjenja izgradnje zlikujemo markere koštanog formiranja i markere koštane
kostiju tokom života i dostizanja pune gustine kostiju u mla- resorpcije. Markeri koštanog formiranja su: ukupna i za kost
đem životnom dobu. Kao dva glavna faktora za osteoporozu specifična alkalna fosfataza (serum), osteokalcin (serum),
se navode starenje i gubitak gonadalne funkcije. Postmeno- C- i N-terminalni propeptidi prokolagena tipa 1, PICP, PINP
pauzalna osteoporoza je prvenstveno posljedica nedostatka (serum) i drugi nekolageni proteini kostiju. Markeri koštane
estrogena dok je senilna osteoporoza prije svega uslovljena resorpcije su: tartarat rezistentna kisela fosfataza (plazma),
starenjem. kalcijum (urin), hidroksiprolin (urin), pyridinium crosslinks
U procesu starenja, nakon 30-ih godina života, resorpci- (urin), kolagen tipa 1 telopeptid beta crosslaps (urin, serum),
ja kostiju prevazilazi izgradnju kostiju, što kasnije može da C-terminalni telepeptid kolagena tipa 1 (ICTP – serum), NTX
dovede do osteopenije/osteoporoze. Žene gube oko 40% (urin). Indeks uravnoteženosti kostiju predstavlja relativ-
korteksa kostiju, a muškarci oko 15-20%. Takođe, kod žene nu vrijednost odnosa osteokalcina i crosslaps (osteokalcin/
se registruje gubitak oko 50% trabekularne kosti, dok se crosslaps x 1.000). Indeks uravnoteženosti kostiju ispituje
kod muškarca bilježi gubitak oko 25-30%. Gubitak kostiju stepen odstupanja odnosa fizioloških procesa remode-
povezan sa starenjem se odlikuje smanjenim snabdijevan- liranja kostiju (koštanog formiranja i razgradnje kostiju) od
jem osteoblastima u odnosu na potrebe, dok se gubitak idealnog ravnotežnog stanja. Vrijednost indeksa u zdravoj
23
kostiju u postmenopauzi odlikuje povećanom aktivnošću populaciji iznosi oko 90 .
osteoklasta .
21
Nedostatak estrogena - Uzrokuje smanjenje gustine Faktori rizika i komplikacije osteoporoze
koštane mase kod žena ali i kod muškaraca, jer osteoblasti,
osteoklasti i osteociti imaju estrogene receptore. S druge Faktori rizika za nastanak osteoporoze su: ženski pol,
strane, estrogen utiče na kost indirektno putem citokina 50 i više godina, pripadnost bijeloj rasi, genetska predispo-
i faktora rasta. U stanjima nedostatka estrogena, T ćelije zicija, nizak rast, pothranjenost, fizička neaktivnost, kasna

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2024; 3(9):72-78. 75