Page 84 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

tkiva. U DKA dolazi i do lipolize (povećanog oslobađanja Hronične komplikacije DM su često prisutne, posebno
masnih kiselina iz masnog tkiva u cirkulaciju), što dovodi do kod pacijenata kod kojih je bolest dugo trajala i kod onih sa
nekontrolisane oksidacije masti u jetri, sa posljedičnim stva- loše regulisanim dijabetesom 2, 34 . Tu spadaju makro i mikro-
ranjem ketonskih tijela (ketonemija i metabolička acidoza) 29, vaskularne komplikacije (dijabetična nefropatija, retinopati-
30 . Hiperglikemija se javlja u prisustvu faktora rizika (među ja, polineuropatija). Od posebnog značaja u periprocedural-
kojima je najznačajniji infekcija, koja je odgovorna za > 20% nom periodu je prisustvo DAN.
nastalih hiperglikemija) ili kao posljedica stresa (stres-hiper-
glikemija) (tabela 2). Karakteristike DAN, kao što su: tiha (silent) kardijalna
ishemija, ortostatska hipotenzija, gastropareza, disfunkcija
Tabela 2. Precipitirajući faktori za nastanak hiperglikemijskih kriza mokraćne bešike, izostanak znojenja (poremećaj termore-
gulacije) i dr. mogu za posljedicu imati brojne komplikaci-
Precipitirajući faktori Objašnjenja
je, naročito tokom većih stomatoloških operacija u opštoj
Infekcija pneumonija, urinarni trakt, sepsa
anesteziji, kao na primjer: razvoj akutnog infarkta miokarda,
Neadekvatna antidijabetesna Th insulinska, oralni hipoglikemici hipotenzije, aspiracije gastričnog sadržaja u pluća (zbog us-
Endokrini poremećaji Kušingov sindrom, tireotoksikoza, akromegalija porenog i odloženog gastričnog pražnjenja), urinarne reten-
2
akutni pankreatitis, akutne intestinalne opstruk- cije, ileusa i dr .
Druge bolesti
cije, AMI, CVI, toplotni udar
kortikosteroidi, tijazidni diuretici, β-blokeri,
Lijekovi
hlorpromazin, fenitoin Dijagnoza i tretman akutnih komplikacija
Legenda: AMI (Acute Myocardial Infarction) - akutni infarkt miokarda; CVI (Cerebrovascu-
lar Insult) - cerebrovaskularni insult; Th (Therapy) - terapija. DM u stomatološkoj ordinaciji
Dijabetesna ketoacidoza je najčešća hiperglikemijska Klinička slika akutnih komplikacija DM nije specifična .
29
komplikacija sa incidencom oko 4,6-8,0 na 1.000 (odraslih) Simptomi i znaci hiperglikemijskih kriza imaju dosta slič-
pacijenata sa DM godišnje i smrtnošću oko 1-5%. U dječjem nosti kako među sobom, tako i sa hipoglikemijom, ali i sa
uzrastu učestalost DKA je mnogo veća, a u oko 40% (u ras- nekim drugim oboljenjima i stanjima, pa je za dijagnozu
ponu od 26% do 67%) novootkrivenih slučajeva DM kod dje- ključna laboratorijska potvrda. Zbog toga je važno da se
ce prezentuje se kao DKA, i taj rizik je utoliko veći ukoliko su u stomatološkim ordinacijama poštuju preporuke različitih
djeca mlađa. Mortalitet u dječjem uzrastu iznosi 0,15-0,30%. udruženja (američkih, evropskih i drugih) i što je najvažnije,
Učestalost HHS je mnogo manja (oko 1:1.000 pacijenata), ali Nacionalnog vodiča za dijagnozu i liječenje DM koje je izdalo
je mortalitet znatno veći nego kod DKA (5-20%), a naročito Ministarstvo zdravlja republike Srbije 8, 30, 35 . Ovi vodiči, izme-
je visok među mladim gojaznim bolesnicima i kod bolesnika đu ostalog, preporučuju da na mjestima na kojima se izvode
sa komorbiditetima 29, 31 . bilo kakve procedure i/ili intervencije uvijek bude dostupan
pribor za mjerenje glikemije u kapilarnoj krvi 8, 36 .
Hipoglikemija je najčešća, pa time i najznačajnija akut-
na komplikacija DM iz vizure stomatologa. Češća je kod Terapija hipoglikemije bi trebalo da bude usklađena sa
DM tip 1, čak se smatra da jedna četvrtina do jedne trećine stepenom izraženosti simptoma i znakova. Laka hipoglike-
pacijenata na insulinu doživi bar jednom godišnje težu hi- mija je praćena simptomima kao što su glad, pospanost, ga-
poglikemiju. Generalno, hipoglikemija je teži poremećaj od đenje, slabost, laka ošamućenost, glavobolja. Kod umjerene
hiperglikemije, jer neke ćelije/tkiva mogu koristiti isključivo hipoglikemije dolazi do tahikardije, uznemirenosti, kon-
glukozu kao energetski supstrat (npr. mozak) . Javlja se u fuzije, nekooperativnosti, a prisutni su i znojenje, bljedilo,
32
prisustvu faktora rizika kao što su: propušten obrok ili dugo- drhtavica, dok je teška hipoglikemija praćena hipotenzijom
trajno gladovanje, pothranjenost, cirkulatorni poremećaji, i gubitkom svesti. U skladu sa našim Nacionalnim vodičem
septični šok, insuficijencija jetre i/ili bubrega i/ili nadbubre- za dijagnozu i tretman DM, za stepen 1-2 (laka/umjerena hi-
ga, češće kod gerijatrijskih bolesnika, pacijenata bez svesti, poglikemija) potrebno je primjeniti 2-4 tablete dekstroze ili
a pojavi hipoglikemije mogu doprinijeti i hipopituitarizam, dvije kafene kašičice (10 g) šećera, meda ili džema ili mala
imobilizacija i dr. Ponekad je dovoljan samo jedan propu- bočica soka koji sadrži šećer. Za stepen 3-4 (teška hipoglike-
šten obrok, promjena antidijabetesne terapije ili mjesta mija) preporučena terapija je parenteralna: intravenski spo-
aplikacije insulina za nastanak hipoglikemije. Klinička slika i ri bolus ili infuzija glukoze (25 mL 50% ili 100 mL 20%). Ova
tretman hipoglikemije zavise od njene težine, koja se kreće terapija podiže nivo šećera za 12,5 mmol/L u roku od pet
u rasponu od lake do veoma teške (tabela 3). minuta, pa je to najbolji način kupiranja teške hipoglikemije,
33
Tabela 3. Težina hipoglikemije
Nivo (težina) glikemije Vrijednost glikemije Napomene
Nivo 1
Laka hipoglikemija < 3,9 Dovoljno niska vrijednost za tretman brzo djelujućim ugljenim hidratima
Nivo 2
Klinički signifikantna hipoglikemija < 3,0 Dovoljno niska vrijednost, koja je indikativna za razvoj teških, klinički značajnih komplikacija hipoglikemije
Nivo 3 nema specifičnog praga;
Teška hipoglikemija obično < 2,3 Težak akcident praćen promjenom mentalnog i/ili somatskog statusa i zahtijeva tretman radi oporavka

82 DOI: 10.5937/Galmed2409080D