Page 78 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

menarha, rana menopauza, stanja nedostatka estrogena i Preventivne mjere
androgena, konzumiranje alkohola, pušenje cigareta, ishra-
na siromašna kalcijumom, upotreba određenih lijekova (ste- Promjena životnog stila i nefarmakološke mjere su naj-
roidi, insulin, antikonvulzivi, hemoterapeutici, heparin). značajnije za postojanje zdravih kostiju. Fizička aktivnost,
adekvatna ishrana bogata kalcijumom i vitaminom D, izbje-
Osteoporoza je glavni uzrok preloma kostiju u starijoj gavanje pušenja i konzumiranja alkohola su od neproce-
populaciji i glavni uzrok svih preloma (preko 80% slučajeva njivog značaja kod osoba svih uzrasta, a naročito u starijem
svih preloma kod osoba starijih od 50 godina). Ukoliko se ne životnom dobu. Primjena ovih mjera daje rezultate i kod
postigne potpuno zalječenje, nastaju hronična bolna stanja, pacijenata sa razvijenom osteoporozom. Kod njih se bilježi
ograničenost pokreta i u nekim slučajevima čak i smrt (pre- veća čvrstoća kostiju i smanjen rizik od preloma.
lom kičmenih pršljenova i kukova) .
24
Ciljevi preventivne strategije uključuju: optimizaciju ra-
zvoja skeletnog sistema i dostizanje maksimuma koštane
Dijagnostika osteoporoze mase u vreme skeletne zrelosti, sprečavanje sekundarnih
uzroka gubitka koštane mase, očuvanje strukturalnog inte-
Denzitometrija kostiju mjeri razliku apsorpcije gama ili griteta kostiju, sprečavanje preloma.
Röendgen zraka, ultrazvuka ili lasera u kostima i u mekom
tkivu. Pruža mogućnost mjerenja mineralnog sadržaja kosti Uravnotežena i zdrava ishrana osigurava adekvatan
(g) i indirektnog mjerenja gustine kosti (g/cm ). unos kalcijuma i vitamina D. Neuhranjenost, anoreksija i
2
pretjerana aerobna aktivnost kod mladih žena dovodi do
Dual-energy X-ray apsorpciometrija (DXA) je veoma ra- kasnije menarhe i manje koštane mase u odnosu na vršn-
sprostranjen metod koji ima izuzetnu rezoluciju i preciznost. jakinje. Slična situacija se viđa i kod odraslih koji se podvr-
Snimanje traje kratko, tj. mjerenje sadržaja minerala cijelog gavaju restriktivnim dijetama i redukciji tjelesne mase hi-
tijela je brzo, pouzdano, bezbjedno i sa veoma dobrom re- rurškim metodama. Balansiran unos proteina (preporuka je
producibilnošću, pri čemu umanjuje problem superpozicije da dnevni unos bude 0,8 g/kg tjelesne mase) pomaže da se
sa okolnim mekim tkivima. Aparat koristi X zrak kao izvor minimizira gubitak koštane mase čak i kod pacijenata sa već
energije. DXA mjerenja kuka i kičme predstavljaju raspro- razvijenom osteoporozom .
31
stranjen standard u dijagnostici osteoporoze. Mjerenje pu-
tem DXA i laser apsorpciometrije (Dual energy X-ray Laser, Osnovni aspekt prevencije osteoporoze i njenog tretma-
DXL) petne kosti je alternativa DXA. Tehnika je razvijena radi na je kalcijum. Za žene preko 50 godina starosti potreban
izbjegavanja greške u mjerenju putem DXA zbog okolnog dnevni unos kalcijuma je 1.200 mg (u ishrani + suplementa-
mekog tkiva. cija, ako se sprovodi). U situaciji kada se ishranom ne unosi
dovoljna količina kalcijuma, suplementacija kalcijumom je
Kvantitativna kompjuterska tomografija (Quantitative neophodna. Ono što podaci govore je da dnevni unos pu-
Computed Tomography, QCT) mjeri tanke slojeve poprečnog tem ishrane kod većine pacijenata iznosi do 600 mg, što
skena. Uz pomoć kompjuterske analize mjeri se gustina ko- je zapravo tek polovina potrebne dnevne doze. Ukoliko se
štane mase, a posebno se procenjuju gustina trabekularne primjenjuje suplementacija, radi optimalne resorpcije, doza
i kortikalne kosti. kalcijuma ne bi trebalo da prelazi 500 mg po dozi. Dokazano
je da primjena kalcijuma povećava gustinu koštane mase,
Ultrazvukom izmjerena denzitometrija - kvantitativna ali nema naučnog potkrepljenja da se njegovom primjenom
ultrasonografija (Quantitative Ultrasonography, QUS) je me- bez istovremene primjene vitamina D smanjuje rizik od frak-
toda čija je prednost što se izbjegava zračenje i što je aparat tura. Suplementacija kalcijumom je bezbjedna za korisnike.
lako prenosiv, ali mjerenja nisu dovoljno precizna kao kod Rizik od nefrolitijaze kod pacijenata na suplementaciji je mi-
drugih imidžing tehnika 25, 26 . nimalno veći u odnosu na opštu populaciju (rizik za razvoj
nefrolitijaze kod pacijenata na suplementaciji iznosi 2,5%,
dok je u opštoj populacije ovaj rizik 2,1%) .
32
Tretman osteoporoze
Uz kalcijum je neophodno primjenjivati vitamin D. Mno-
Savremeni medikamentozni tretman osteoporoze ge, takoreći zdrave osobe imaju znatno niži serumski nivo
uključuje primjenu: bisfosfonata (alendronat, etidronat, 25(OH)D u odnosu na optimum. To je posljedica, prije svega,
ibandronat, rizedronat, zolendronična kiselina), selektivnih neodgovarajuće ishrane, jer vitamin D nije baš tako široko
modulatora estrogenih receptora (Selective Estrogen Recep- rasprostranjen u namirnicama. Nalazimo ga u ribljem ulju,
tor Modulator, SERM) (raloksifen, lasofoksifen, arzoksifen), cerealijama i hlebu. Prema preporukama Američke nacio-
preparata kalcijuma, vitamina D, primjenu monoklonalnih nalne akademije nauka dnevno je potrebno 400 IU vitamina
antitijela, hormonsku terapiju (fitoestrogena, estrogena, te- D za zdrave mlađe osobe. Za osobe preko 50 godina života
stosterona) 27-30 .
preporuke su 800 do 1.000 IU dnevno. Neki eksperti prepo-
ručuju čak i znatno više - do 2.000 IU na dan. Sadašnje pre-
poruke za minimalne nivoe 25(OH)D su 30-32 ng/mL, dok su
gornje granice do 60 ng/mL. Metaanalitičke studije ukazuju

76 DOI: 10.5937/Galmed2409072B