Page 65 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Grafikon 1. Promjena globalne prosječne temperature po dece- 3,3 do 3,6 milijardi ljudi danas živi u područjima koja su pod-
nijama u odnosu na srednju temperaturu u periodu 1850-1900. ložna negativnim efektima klimatskih promjena, sa 15 puta
godine. većom stopom smrtnosti stanovništva od ekstremnih vre-
menskih nepogoda kao što su toplotni talasi, oluje i poplave,
u rizičnim regionima, ali i poremećaja ekosistema, porasta
zoonoza, bolesti koje se prenose hranom, vodom ili vekto-
rima i mentalnih poremećaja, pri čemu nerazvijenost zdrav-
stvenih sistema u ugroženim područjima drastično povećava
probleme obezbjeđivanja dostupne i kvalitetne zdravstvene
usluge, naročito u ekstremnim situacijama uzrokovanih kli-
matskim promjenama 1, 2 (grafikon 2).

Efekat klimatskih promjena na zdravlje ljudi najizraženiji
je kod osjetljivih i vulnerabilnih grupa stanovništva. „Osjetlji-
vost“ podrazumijeva unutrašnje, biološke faktore koji mogu
povećati rizik za narušavanje zdravlja individue u slučaje-
vima izloženosti faktorima rizika iz okoline. Na osjetljivost
utiču hereditet, životno doba, postojanje hroničnih bolesti.
Izvor: World Meteorological Ogranization. The Global Climate 2011-2020. A decade of
acceleration climate change, 2023, No 1338. Djeca, trudnice i stare osobe generalno su osjetljiviji na bole-
sti usljed talasa velikih vrućina, promjene vremena i zarazne
dr.), koji apsorbuju i emituju zračenje unutar infracrvenog bolesti, bilo da se one prenose vodom, hranom ili vektori-
termalnog opsega u atmosferi, pa dovode do zagrevanja, ma. Djeca su naročito osjetljiva na pojavu astme i alergijskih
odnosno promjene globalne klime . Povećano stvaranje ovih bolesti koje se pojavljuju usljed promjena u periodima ve-
3
gasova prvenstveno se vezuje za industrijsku revoluciju i getacije biljaka uzrokovanih klimatskim promenama . „Vul-
2
povećano sagorijevanje fosilnih goriva, a vreme eliminacije nerabilnost“ se odnosi na subpopulacije ljudi koje su u ve-
ovih gasova iz atmosfere koje iznosi 35-95 godina, ukazuje ćem riziku za narušavanje zdravlja usljed dejstva faktora iz
na opasnost od dugoročnog efekta staklene bašte (buduće spoljašnje sredine, npr. populacija siromašnih i beskućnika
klime) . (vulnerabilna grupa i za neželjene efekte promjena tempe-
2
rature); korisnici droga, osobe sa mentalnim poremećajima
i socijalno izolovane osobe (usljed nepristupačnosti zdrav-
Efekti klimatskih promjena na zdravlje ljudi stvenih usluga, programa snabdijevanja hranom i porasta
stresa); evakuisana populacija usljed elementarne nepogo-
Generalni uticaj klimatskih promjena na zdravlje ljudi je de (za pojavu zaraznih bolesti zbog loših sanitarnih uslova i
negativan, a težina krajnjeg efekta na zdravlje ljudi je zavisna mentalnih poremećaja usljed nastalog akutnog ili hroničnog
od učestalosti i vrste klimatskih rizika (elementarne nepogo- stresa); radnici na otvorenom prostoru, kao i stanovnici pod-
de, podizanje nivoa mora, aerozagađenje, distribucija vekto- ručja oko rijeka ili u priobalnim naseljima, izloženosti popla-
ra, nedostatak vode, smanjena prozvodnja hrane), od izlože- vama, olujama ili uraganima .
2
nosti ljudi i postojećih faktora osjetljivosti i vulnerabilnosti u
populaciji, kapaciteta, organizacije i dostupnosti zdravstve- Direktni negativni efekti klimatskih promjena na zdravlje
nih usluga, održivosti infrastrukture, vodosnabdijevanja, ljudi nastaju usljed povećane temperature vazduha, vremen-
energetskih sistema i poljoprivrednih resursa u vremenskim skih nepogoda, hemijskog i biološkog zagađenja i poveća-
nepogodama koje nastaju usljed klimatskih promena . Od nog rizika od infektivnih bolesti. Indirektni efekti se ogleda-
1
ju u kompromitovanju sigurnosti proizvodnje i transporta
Grafikon 2. Efekti klimatskih promjena na zdravlje ljudi hrane, poremećajima u snabdijevanju vodom, migracijama
stanovništva sa potencijalnim konfliktima i učestalim pore-
mećajima mentalnog zdravlja ljudi .
4

Uticaj vremenskih nepogoda
na zdravlje ljudi

Klimatske promjene neposredno utiču na zdravlje ljudi
kroz prirodne nepogode kao što su poplave, suše, požari,
talasi velikih vrućina, intenzivniji uragani, oluje itd. Samo
tokom 2019. godine zabilježeno je oko 400 vremenskih ka-
tastrofa u kojima je poginulo oko 12 hiljada ljudi, a negativni
uticaj se manifestovao na preko 96 miliona ljudi .
5
Izvor: Watts N, Adger WN, Agnolucci P et ak. Health and climate change: policy respon-
ses to protect public health. Lancet 2015; 386 (10006):1861-914.

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2024; 3(9):62-70. 63