Page 32 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

70-80 godina (tip 2 senilna osteoporoza). Ukoliko je vrhu- ligand (RANKL) i osteoprotegerin (Osteoprotegerin, OPG) 8,
nac koštane mase bio mali, odmah po menopauzi dolazi do 9 . Ovaj sistem je glavni regulator nastanka osteoklasta, a
smanjivanja koštane mase i pojave osteoporoze (tip 1 po- time i razgradnje koštanog tkiva. Poremećaj regulacije ovog
stmenopauzna osteoporoza). U visokorazvijenim zemljama sistema postoji ne samo kod osteoporoze, već i kod košta-
prelomi kostiju češće nastaju kod žena. Svaka druga žena i nog gubitka izazvanog glukokortikoidnim hormonima, kod
svaki osmi muškarac stariji od 50 godina doživjeće prelom, multiplog mijeloma, ali i reumatoidnog artritisa. PTH posje-
naročito kičmenih pršljenova. Svaka peta žena će doživjeti duje receptore samo na osteoblastima, a receptora nema
novi prelom tokom prve godine, poslije prve frakture . Rizik na osteoklastima, iako PTH djeluje tako što aktivira osteo-
6
za 50-godišnju ženu da umre zbog preloma kuka je jednak klaste i time stimuliše razgradnju, tj. resorpciju kosti. No, to
njenom riziku da umre od karcinoma dojke, a veći od rizika čini posredno preko ovog sistema, jer njegovo vezivanje za
da umre od karcinoma endometrijuma . membranske receptore na osteoblastima dovodi do ekspre-
4, 7
sije RANK liganda na membranama osteoblasta, a potom se
RANKL vezuje za RANK receptore na ćelijama prekursorima
Patogeneza osteoporoze i razvoj bolesti osteoklasta čime se one aktiviraju, umnožavaju i dovode do
stvaranja zrelih osteoklasta koji potom započinju razgradnju
Koštana čvrstina je rezultanta interakcije koštane mi- koštanog tkiva . Osteoprotegerin je lažni receptor i njega
8, 9
neralne gustine (BMD) i kvaliteta kosti (mikroarhitektura, takođe proizvode osteoblasti. On se vezuje za višak moleku-
geometrija kosti, stopa pregradnje kosti, nakupljanje mi- la RANKL sprečavajući time njihovo prekomjerno vezivanje
kroskopskih oštećenja, stepen mineralizacije, svojstva ko- za RANK i pretjeranu aktivaciju osteoklasta. Tako osteoblast,
lagena) . Kost je dinamično tkivo koje se neprekidno mijenja na neki način kontroliše sopstveno učešće u aktivaciji osteo-
4
tokom života zahvaljujući postojanju dva procesa: procesa klasta. Praktično, svi hormoni koji utiču na metabolizam kal-
stvaranja (formiranja) kosti koji je pod kontrolom koštanih cijuma i koštani metabolizam, djeluju preko ovog moleku-
ćelija osteoblasta (koje vode porijeklo od mezenhimalnih larnog sistema. U menopauzi, kada koncentracija estradiola
ćelija) i procesa razgradnje (resorpcije) kosti koji obavljaju kod žene padne ispod kritičnog nivoa, dolazi do povećane
osteoklasti (ćelije porijeklom od matične ćelije hemopoeze). aktivacije osteoklasta koje je estradiol tokom generativnog
Makroskopski se kost može podijeliti na spoljni sloj koji se života žene držao u toničkoj inhibiciji, tj. supresiji. Ovaj efe-
naziva kortikalna ili kompaktna kost, koja čini 80% ukupnog kat se najvećim dijelom odvija preko ovog sistema .
4
skeleta, i unutrašnji dio, nazvan spongiozna ili trabekularna
kost . Ovako konstruisana struktura, sa spoljašnjim kom- Najviše koštanog tkiva se stvara u pubertetu, naročito
4
paktnim omotačem i unutrašnjim trabekularnim grediča- tokom perioda ubrzanja rasta. Na prelazu druge u treću de-
stim dijelom, omogućava optimalnu mehaničku funkciju ko- ceniju života se procesi formiranja kosti i razgradnje urav-
sti. Koštane gredice su usmjerene u pravcu dejstva spoljnih notežuju (koliko se koštanog tkiva razgradi, toliko se novog
mehaničkih sila. Pored ove uloge, kost služi i kao rezervoar koštanog tkiva formira), a potom, poslije četvrte i pete de-
tj. „banka jona“ kao što su: kalcijum, magnezijum, fosfor, cenije života, proces razgradnje kosti nadvladava formiranje
natrijum i drugi joni neophodni u različitim fiziološkim pro- i počinje lagano smanjivanje koštane mase. Kada će se ko-
cesima . štana masa toliko smanjiti da dostigne kritični nivo na kome
4
dolazi do lakog nastanka preloma, zavisi od maksimalne
Kost se izgrađuje tokom fetalnog života, mladosti i pu- koštane mase (vrhunac ili „pik“ koštane mase). Ukoliko je
berteta i ovaj proces je pod kontrolom brojnih gena i pod pacijent u mladosti iz različitih razloga formirao malo košta-
uticajem različitih hormona i citokina. Kada se kost jednom ne mase, kada dođe do dominacije njenog gubljenja, vrlo
izgradi, oblik i struktura kosti se kontinuirano mijenjaju brzo će doći do pojave osteoporoze. Dakle, najbolja preven-
pomoću dva procesa: modeliranja i remodeliranja . Mode- cija osteoporoze je da se u periodu rasta formira što više
4
liranje se odigrava uglavnom tokom perioda rasta, kada se koštanog tkiva.
stvara nova kost na mjestima koja nisu povezana sa mje-
stima gdje se kost resorbuje (razgrađuje), što dovodi do Kod postmenopauzalnih žena se prosječno gubi 1-2%
oblikovanja kosti, ali i promjene ove građe, ako se izmjene koštane mase godišnje, a kod muškaraca 0,2-0,5% godiš-
mehanički uslovi i mehaničke sile koje djeluju na kost. Mo- nje. Glavni uzrok gubitka kosti kod žena je deficit estrogena.
deliranje je glavni proces koji dovodi do povećanja mase, tj. Patogeneza osteoporoze kod muškaraca nije u potpunosti
volumena kosti, tokom života. Remodeliranje je glavni pro- razjašnjena, iako i deficit androgena može imati ulogu. Muš-
ces kod odraslih osoba, u kome su resorpcija i formiranje karci imaju sporiji, ali takođe progresivni gubitak koštanog
kosti blisko i neraskidivo povezani, kako u vremenu tako i u tkiva koji se ispoljava frakturama u poznijim godinama, naj-
prostoru, što dovodi do promjena oblika kosti. Ovaj nepre- češće u sedmoj i osmoj deceniji života.
kidni koštani metabolizam se najvećim dijelom odigrava u
trabekularnoj kosti (80% koštanog metabolizma), iako ova
kost čini samo 20% ukupnog skeleta. Klinička slika osteoporoze

Ključni molekularni medijator koštanog remodeliranja Osteoporoza je u početku asimptomatska, podmukla
je sistem koji se sastoji od tri komponente: RANK, RANK bolest i pacijenti bez simptoma ne znaju da je imaju, sem

30 DOI: 10.5937/Galmed2306027P