Page 66 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

terapiju (Cognitive-Behavioral Therapy, CBT), pristupe zasno- U ranim fazama CRPS sa izraženom zapaljenskom kom-
vane na svjesnosti i trening vještina suočavanja sa bolom, ponentom se predlaže kratkotrajna primjena kortikostero-
ciljaju na modifikaciju maladaptivnih misli, emocija i pona- ida . Kod akutnog CRPS, Njemačko udruženje neurologa
24
šanja povezanih sa CRPS, čime se olakšava adaptivno suoča- predlaže liječenje ekvivalentom prednizolona u dozi > 30-40
vanje i unapređuje otpornost . mg/dan u trajanju od preko četiri nedjelje (do šest mjeseci),
17
uz individualno prilagođavanje doze . Kortikosteroidi se ne
25
Različite interventne terapije u liječenju CRPS uključuju savjetuju kod hroničnog CRPS.
blokade simpatičkih živaca (Sympathetic Nerve Blocks, SNBs),
intravenske regionalne anestetičke tehnike (IVRA), „druge“ Postoji mnogo novih tretmana koji se mogu smatrati
blokade (uključujući somatske blokade i spinalne infuzije), dijelom individualizovanim, pacijentu usmjerenim vidom li-
neurolitičku simpatičku blokadu i implantabilne terapije ječenja. Vitamin C se može uzeti u obzir kao preventivna te-
(uključujući neuromodulaciju i ciljanu aplikaciju lijekova). rapija . Najbolji tretman za minimiziranje simptoma i omo-
26
Nedavno objavljene randomizovane kontrolisane studije i gućavanje brzog, ali bezbjednog povratka aktivnosti kod
njihova podrška za interventno liječenje CRPS naglašavaju sportista sa CRPS nije dobro uspostavljen. Zaista, povratak
značaj neuromodulacije, a posebno stimulacije dorzalnog aktivnosti kod sportista treba da bude postepen i sa opre-
korijena gangliona . znošću, kako bi se postigao oporavak tkiva prije početka
18
aktivnosti, da bi se izbjegli recidivi, ali bi trebalo početi što
Simpatičke blokade, uprkos njihovom kratkoročnom je prije moguće, budući da progresivni stimuli i opterećenje
ublažavanju simptoma, korišćene su kao dijagnostička me- mogu predstavljati terapijske strategije za CRPS .
27
toda za utvrđivanje da li je CRPS simpatički uzrokovan bol ili
simpatički nezavisan bol (ako djeluje, smatra se da je sim- Terapija hiperbaričnim kiseonikom (Hyperbaric Oxygen
patički uzrokovan bol) definisan mjerenjem temperature ili Therapy, HBOT) podrazumijeva intermitentno udisanje 100%
laserskim Doplerom . kiseonika u hiperbaričnoj komori pod pritiskom većim od 1
19
apsolutne atmosfere. To je bezbjedan i pouzdan tretman sa
Fizikalna i radna terapija koje uključuju tretiranje u toku vrlo malo kontraindikacija i neželjenih efekata. Pokazano je
imobilizacije, terapiju ogledalom i desenzibilizaciju, treba da da HBOT ima antinociceptivne i analgetske efekte u živo-
budu dio plana liječenja za sve pacijente sa CRPS. Imobiliza- tinjskim modelima nocicepcije, kao i modulatorne efekte u
cija je dobro prepoznati mogući uzrok i/ili faktor održavanja životinjskim modelima inflamatornog i neuropatskog bola.
CRPS. Bitno je odrediti ciklus bola od CRPS koji izaziva dalje Osim toga, smanjuje upalu i hiperalgeziju u modelima pa-
smanjenje mobilizacije, što dalje doprinosi progresiji bolesti cova i studijama vršenim na ljudima . HBOT nije standardni
28
i pogoršanju bola. Fizikalna i radna terapija se takođe pre- tretman za CRPS, ali je obećavajuća intervencija za akutno
poručuju radi maksimiziranja funkcionalnosti pacijenata . i hronično liječenje bolesti. Potrebna su dalja istraživanja
20
Rehabilitacija pacijenata sa CRPS može uključivati razli- kako bi se poboljšalo naše razumijevanje mehanizama koji
čite tretmane i rehabilitacione pristupe, kao što su vježbe, leže u osnovi efekata HBOT i razjasnila njegova uloga u lije-
29
medikamentozna terapija bola, manuelna terapija, elek- čenju ovog problematičnog poremećaja .
troterapija ili savjeti i edukacija, bilo korišćeni samostalno Postoje studije koje imaju dokaze niskog nivoa povjere-
ili u kombinaciji. Kod hroničnog CRPS je efikasna terapija nja da topikalni dimetil sulfoksid možda ne smanjuje inten-
ogledalom („mirror“ terapija), kao i vizualna i kinestetička zitet bola u poređenju sa oralnim N-acetilcisteinom. Takođe
imaginacija. Fizikalna medicina i rehabilitacija je efikasna u su postojali dokazi niskog nivoa povjerenja da kontinuirani
redukciji bola i invaliditeta povezanog sa CRPS . brachial plexus blok bupivakainom može smanjiti intenzitet
21
Bisfosfonati se često koriste za liječenje bola povezanog bola u poređenju sa kontinuiranim stellate ganglion blokom,
30
sa abnormalnim metabolizmom kostiju u stanjima kao što bupivakainom .
su osteoporoza, Pagetova bolest i metastatska bolest. U U sistematskom pregledu i metaanalizi objavljenoj u
posljednjih nekoliko godina, predložena je uloga upotrebe „Lancet Neurology“, autori naglašavaju da je upotreba
bisfosfonata u liječenju CRPS, iako pojačana osteoklastična opioida za neuropatski bol razumna druga ili treća opcija
aktivnost kod CRPS sa nociceptivnim bolom nije dokazana . liječenja koja bi se mogla primijeniti. Međutim, tolerancija
22
Postoje neki dokazi da rani, agresivni tretman CRPS i dugoročna toksičnost ovih agensa ostaju nerazrešeni pro-
može spriječiti hronični, onesposobljavajući bol. Rani (u blemi i dugoročna upotreba visokih doza opioida može čak
31
roku od šest mjeseci od pojave simptoma) tretman uključu- pogoršati alodiniju i/ili hiperpatiju .
je upućivanje na fizikalnu i radnu terapiju, kratki kurs oral-
nih kortikosteroida, bisfosfonate i transdermalne flastere
sa lidokainom. Dokazi sugerišu da bisfosfonati korišćeni to-
kom prvih šest mjeseci simptoma i kratki kurs (dvije do četiri
nedjelje) oralnih kortikosteroida značajno redukuju bol kod
pacijenata sa CRPS .
23

64 DOI: 10.5937/Galmed2410053T