Page 57 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Kod pacijenata se hroničnim bolom mogu se povreme- Slika 2. Koncept totalnog bola
no javiti iznenadne, kratkotrajne epizode jakog bola, tzv.
„proboj bola”, uprkos primjeni adekvatnih analgetika. Idi-
opatski proboj bola je nezavisan od stimulusa i nepoznate
je geneze, a kada je uzrok proboja bola poznat i može se
predvidjeti (npr. pokret), to se naziva incidentni bol. Bol koji
se javlja usljed smanjene koncentracije analgetika u plazmi
pred kraj intervala doziranja, zove se bol na kraju doznog
režima (end-of-dose failure) i predstavlja poseban tip proboja
bola .
3
Prema patofiziološkom mehanizmu nastanka, bol može
biti nociceptivni i neuropatski. Nociceptivni bol nastaje kao
odgovor na draži sa kože, iz mišića ili kosti (somatski bol)
ili unutrašnjih organa (visceralni bol). Neuropatski bol na-
staje kao odgovor na oštećenje perifernog i/ili centralnog
nervnog sistema (slika 1).

Slika 1. Klasifikacija kancerskog bola prema patofiziološkom
mehanizmu nastanka ublažavaju, ponavljanje bola, postojanje proboja bola ili in-
cidentnog bola, podaci o prethodnom liječenju bola, lijeko-
ve (liječenje opioidima/opioid naive, doze i način primjene,
šemu davanja, efikasnost i neželjena dejstva. Potrebno je
saznati sve relevantne podatke u vezi bola određenog pa-
cijenta: fizički učinak/manifestacije, funkcionalni učinak (in-
terferencija sa dnevnom aktivnošću), psihosocijalni učinak
(anksioznost, interpersonalni odnosi) i duhovni učinak .
2
U procjeni jačine bola koriste se različite skale, među ko-
jima su najčešće korišćene numerička skala (Numeric Rating
Scale, NRS) i verbalna skala (Verbal Rating Scale, VRS). NRS
gradira bol stepenima od 0 do 10 (0 - stanje bez bola; 10
- najjači mogući bol), dok VRS koristi četiri opisa bola (bez
bola, blag bol, umjereno jak, jak bol).
Osnovni principi procjene bola su da bolesnik sam treba

Pored samog fiziološkog procesa uzrokovanog bolnim da procjeni intenzitet i karakter bola koji osjeća i da procje-
nadražajem, mnogi drugi faktori utiču na percepciju bola, nu bola treba sprovoditi redovno (bar jednom dnevno), jer
pa je tako je Cicely Saunders ustanovila koncept „tota- pouzdana procjena omogućuje izbor adekvatnih terapijskih
lni bol” koji uključuje sagledavanje sljedećih karakteristi- intervencija, uz praćenje efikasnosti primjenjenog tretma-
ka bola, kao što su socijalni, duhovni ili psihološki faktori na.
3
(slika 2).
Neuropatski bol
Procjena bola Neuropatski bol je definisan kao bol izazvan primarnom

Za uspješno liječenje bola je neophodna dobra i detalj- lezijom ili disfunkcijom nervnog sistema. Potiče od ošteće-
na procjena bola . Najvažniji elementi kliničke procjene bola nja perifernog ili centralnog nervnog sistema i inicira i odr-
6
su anamneza i fizikalni pregled (uključujući i neurološki). Po žava aberantne signale u centralnom nervnom sistemu. Ne-
potrebi, mogu se sprovesti i dodatna ispitivanja (laborato- uropatski bol se javlja kod oko 40% pacijenata oboljelih od
rijske, vizualizacione, elektrodijagnostičke i druge metode) . malignog tumora i predstavlja poseban oblik neuropatskog
6
bola („neuropatski bol kancerskog porijekla”). Oko 30% pa-
Anamneza, uz prihvatanje aksioma principa analget- cijenata sa hroničnim neuropatskim kancerskim bolom ima-
ske terapije da je „bol sve ono što bolesnik kaže da boli“ ju četiri ili više lokalizacija bola. Pacijent obično opisuje bol
8
uključuje sagledavanje sljedećih karakteristika bola: lokali- kao stalne ili periodične epizode žarenja, ubadanja, neprijat-
zaciju, širenje, kvalitet, jačinu, faktore koji ga pojačavaju ili nosti i utrnulosti.

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2024; 3(10):54-60. 55