Page 38 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

troškove, direktno utiče i na zdravstveni sistem i indirektno ne i jedini deskriptor bola. WHO analgetska ljestvica održiva
na ekonomiju cijelog društva . je i danas kao osnovna, praktična alatka i terapijska smjer-
3
nica širom sveta , a novi pristup za CNCP zasnovan je na
11
Odgovor na to da li je hronični bol bolest ili simptom, pre- mehanizmima bola i molekularnim targetima analgetika (µ
zentovala je ekspertska radna grupa Internacionalne aso- opioidni receptori, natrijum jonski kanali, kalcijum jonski ka-
cijacije za proučavanje bola (International Association for the nali, inhibicija preuzimanja bioamina, enzimska inhibicija).
Study of Pain, IASP) i poslije višegodišnjeg napornog rada i
konsultacija, klasifikovala hronična bolna stanja, što je po- Nociceptivni bol potiče od aktuelnog ili prijetećeg ošteće-
služilo za implementaciju odgovarajućih kodova za hronične nja neneuralnog tkiva i nastaje aktivacijom nociceptora 12, 13 :
primarne i sekundarna bolne sindrome u MKB-1 . Kod hro- somatski bol (stimulacija nociceptora unutar mišićno-skelet-
4
ničnih primarnih bolnih sindroma, bol se shvata kao bolest nog sistema) i visceralni bol (stimulacija nociceptora unutar
i povezan je sa značajnom funkcionalnom nesposobnošću viscera: istezanje, ishemija, inflamacija).
(FMS, KRBS tip I, hronična migrena, hronični nespecifični
bol u donjem dijelu leđa, hronični nespecifični bol u vratu). Neuropatski bol (Neuropathic Pain, NeuP) nastaje zbog
Kod hroničnih sekundarnih bolnih sindroma, bol se ma- bolesti ili lezije somatosenzornog nervnog sistema, perifer-
nifestuje kao simptom neke bolesti: hronični bol povezan nog ili centralnog (mehanička trauma, metaboličke bolesti,
sa malignitetom, hronični posthirurški/posttraumatski bol, neurotoksične hemikalije, infekcije, tumorska invazija). Peri-
bolna dijabetesna neuropatija, hronični sekundarni mišić- ferni NeuP (bolna dijabetesna neuropatija, postherpetička
noskeletni bol (osteoartritis, reumatoidni artritis), hronič- neuralgija, postamputacijski bol i dr.) i centralni NeuP (po-
na sekundarna glavobolja ili orofacijalni bol. Diferencijalna stapopleksijski, posttraumatski spinalni bol, kompresivni
dijagnoza primarnih i sekundarnih bolnih stanja može biti sindrom kod stenoze spinalnog kanala i dr.).
izazov, ali u svakom slučaju, subjektivni doživljaj pacijen- Nociplastički bol (Nociplastic pain, NcplP) nastaje zbog
tovog bola zahtijeva posebnu pažnju i pacijenta u fokusu izmjenjene nocicepcije iako nema jasnog dokaza o aktuel-
(patient-centric approach), naročito ako je bol umjerenog ili nom ili prijetećem oštećenju tkiva, niti dokaza o bolesti ili
jakog intenziteta. Adekvatni tretman bola je ljudsko pravo, leziji somatosenzornog sistema 5, 7, 8 : sindrom iritabilnog cri-
a dužnost svakog zdravstvenog sistema je da to obezbijedi. jeva (Irritable Bowel Syndrome, IBS), sindrom fibromijalgije
Implementacija hroničnog bola u revidiranu MKB-11, koja (Fibromyalgia Syndrome, FMS), kompleksni regionalni bolni
je prihvaćena na Skupštini Svjetske zdravstvene organizaci- sindrom (Complex Regional Pain Syndrome, CRPS type I), hro-
je (World Health Organization, WHO) 2019. godine treba da nična migrena, hronična tenziona glavobolja, nespecifični
doprinese promjeni zdravstvene politike i fokusiranju veće hronični bol u donjem dijelu leđa, nespecifični hronični bol
pažnje na prevenciju i tretman hroničnog bola širom svijeta. u vratu.

Mješoviti bol se potencijalno može manifestovati kod
Patofiziološka klasifikacija hroničnog bola nekih bolnih stanja: hronični posthirurški bol, lumbalna spi-
nalna stenoza, hronični temporomandibularni poremećaj,
Patofiziološka klasifikacija, tj. klasifikacija bola prema osteoartritis, hronični bol u donjem dijelu leđa i dr. Suštin-
10
mehanizmu nastanka, podrazumijeva: nociceptivni, neu- ske karakteristike tri glavna fenotipa bola prikazane su na
ropatski i nociplastički bol. Ova tri tipa bola, glavni su fe- tabeli 1.
notipovi hroničnog bola , iako se često preklapaju, što se
5-9
klinički manifestuje kao „mješoviti bol“ . Identifikacijom fe-
10
notipova hroničnog bola sprovodi se individualno skrojena Farmakoterapija prilagođena
terapija zasnovana na mehanizmu bola. WHO analgetska
ljestvica zasnovana je na intenzitetu bola, podrazumijevanoj predominantnom fenotipu hroničnog bola
efikasnosti analgetika i konvencionalnoj eskalacionoj stra- Farmakoterapijski ciljevi podrazumijevaju ne samo re-
tegiji od slabih ka jakim analgeticima. Multimehanistička dukciju bola, već i poboljšanje funkcionalnosti (fizička,
etiologija bola uticala je da intenzitet bola ostane praktični, psihička, socijalna) i popravljanje kvaliteta života, koji nije

Tabela 1. Suštinske karakteristike tri glavna fenotipa hroničnog bola
Nociceptivni bol Neuropatski bol Nociplastički bol
Bolest ili lezija somatosenzornog
Mehanizam bola Aktivacija nociceptora Izmjenjena nocicepcija
nervnog sistema
Većinom lokalizovan. Preneseni bol je moguć ali Regionalni bol ali nije u neuroanatomskoj
Lokalizacija Bol ograničen na neuroanatomsku distribuciju
je povezan sa pretpostavljenim izvorom nocicepcije distribuciji
Senzorni simptomi (peckanje, bockanje,
Simptomi koji nisu bol Senzorni simptomi su manje uobičajeni mravinjanje, utrnutost) visoko su specifični i Slabost, zamor, kognitivni problemi, problemi
spavanja, visoko su prevalentni
pripadaju neuroanatomskoj distribuciji
Otkrivaju tkivno oštećenje (inflamacija, povreda) Otkrivaju bolest ili leziju somatosenzornog Mogu otkriti tkivno oštećenje ali taj nalaz objaš-
Dijagnostički testovi
koje odgovara kliničkoj prezentaciji bola nervnog sistema njava samo dio kliničke slike
Izvor: Nijs L, Baets LD, Hodges P. 2023.

36 DOI: 10.5937/Galmed2410035P