Page 29 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

PRIMJENA KORTIKOSTEROIDA KOD

KRITIČNO OBOLJELIH PACIJENATA

CORTICOSTEROID USE IN CRITICALLY ILL PATIENTS

Maja Šurbatović Uvod
1, 2
Goran Rakić
3, 4
Jasna Jevđić 5, 6 Kortikosteroidi su klasa hormona koje sintetiše kora
nadbubrežne žlijezde. Godine 1855. Tomas Adison je opisao
1 Medicinski fakultet Vojnomedicinske akademije, Univerzitet odbrane, kliničke znake oštećenja nadbubrega prouzrokovanog tu-
Beograd, Srbija
2 Klinika za anesteziologiju i intenzivnu terapiju, Vojnomedicinska berkulozom i po prvi put je povezao steroidnu hormonsku
akademija, Beograd, Srbija insuficijenciju sa oboljenjem. Godine 1948. Filip Henč je ko-
3 Medicinski fakultet Univerziteta u Novom Sadu, Novi Sad, Srbija ristio sintetski proizveden kortizon (jedinjenje E) u liječenju
4 Klinika za dečju hirurgiju, Institut za zdravstvenu zaštitu djece i omladine pacijenta sa reumatoidnim artritisom, što predstavlja prvu
Vojvodine, Novi Sad, Srbija poznatu terapijsku primjenu kortikosteroida. Od kada su
5 Služba za anesteziju i reanimaciju, Univerzitetski klinički centar otkriveni, ovi lijekovi se koriste u praktično svim oblastima
Kragujevac, Kragujevac, Srbija medicine i putem skoro svakog metoda primjene . Korti-
1
6 Fakultet medicinskih nauka Univerziteta u Kragujevcu, Kragujevac, Srbija kosteroidi, koji obuhvataju glukokortikoide i mineralokor-
tikoide, su sintetski analozi prirodnih steroidnih hormona,
Korespondencija sa autorom: koje sintetiše kora nadbubrežne žlijezde. Sintetski hormoni
se razlikuju prema nivoima glukokortikoidne i mineralo-
Prof. dr Maja Šurbatović
kortikoidne aktivnosti. Glukokortikoidi igraju važnu ulogu
Vojnomedicinska Akademija, Crnotravska 17, Beograd, Srbija u metabolizmu i imaju imunosupresivna, antiinflamatorna
i vazokonstriktivna svojstva. Mineralokortikoidi kontrolišu
maja.surbatovic@gmail.com
balans elektrolita i vode putem uticaja na transport jona u
epitelnim ćelijama bubrežnih tubula . U praksi, međutim,
2
pod kortikosteroidima se obično podrazumijevaju glukokor-
Sažetak tikoidi. Glukokortikoidi su ključni hormoni stresa koji kontro-
lišu čitav niz fizioloških funkcija neophodnih za preživljava-
Primjena kortikosteroida kao imunosupresiva kod kritično nje . Međutim, primjena steroida u savremenoj intenzivnoj
3
oboljelih pacijenata je vrlo kompleksna. Ovi snažni medicini i dalje je sporna. Iako se navode različite prednosti
imunomodulatori mogu biti primijenjeni u liječenju primjene kortikosteroida, obično je to bez dovoljno dokaza.
kritično oboljelih sa teškom vanbolničkom pneumonijom Važno je konstatovati da su steroidi snažni i moćni hormoni
(Severe Community-Acquired Pneumonia, SCAP) i/ sa širokim rasponom, kako fizioloških dejstava, tako i štet-
nih posljedica. Dakle, ovi lijekovi mogu imati značajan uticaj
ili septičkim šokom. Lokalni i sistemski inflamatorni na kritično oboljele, kako pozitivan tako i negativan .
4
odgovori su pojačani kod teške vanbolničke pneumonije
i time se remeti gasna razmjena. Takođe, perzistentni
inflamatorni odgovor je povezan sa povećanim Mehanizam dejstva kortikosteroida
mortalitetom kod pacijenata sa COVID-19 i ne-COVID-19 Kortikosteroidi djeluju putem različitih mehanizama.
ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome, ARDS). Uopšteno govoreći, imaju anti-inflamatorne i imunosupre-
Međutim, postoji rizik primjene sistemskih steroida sivne efekte, metaboličke efekte vezane za proteine i uglje-
(metilprednizolon, deksametazon, hidrokortizon i dr.) kod ne hidrate, utiču na kontrolu balansa vode i elektrolita, na
pacijenata kojima to može naškoditi (non-responderi). centralni nervni sistem kao i na ćelije krvi . Steroidni hor-
1, 2
Uopšteno rečeno, primjena kortikosteroida kod kritično moni su lipofilne supstance koje se stvaraju u jednoj ćeli-
oboljelih ne treba da bude rutinska (pristup „Jedna ji i mogu prevaliti dugačak put kroz organizam da izazovu
veličina odgovara svima“), nego treba da bude što više biološke odgovore u drugoj ćeliji. Interakcija steroidnog
personalizovana i individualizovana, koliko je to klinički hormona sa nuklearnim receptorom (Nuclear Receptor, NR),
obično u citoplazmi, prouzrokuje konformacione promjene
moguće (od pristupa „Jedna veličina ne odgovara svima“ receptora i translokaciju u nukleus; tu dolazi do interakci-
do pristupa „Jedna veličina odgovara samo jednom“). je sa specifičnim sekvencama DNA (Deoxyribonucleic Acid)
čime se kontroliše transkripcija. Pored tradicionalnog ge-
Ključne riječi: kritično oboljeli, septički šok, sistemski nomskog metoda dejstva, razvili su se alternativni mehaniz-
kortikosteroidi, ARDS, COVID-19
mi steroidne aktivnosti koji obuhvataju brzu, ne-genomsku

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(7):27-33. 27