Page 51 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

koristi, naročito ako su to nefrotoksični lijekovi. Objektivnim takrolimus, sirolimus) ili djeluju kao njegovi induktori (barbi-
pregledom treba, između ostalog, izmjeriti tjelesnu težinu i turati, karbamazepim, fenitoin, rifampin) ili inhibitori (bloka-
visinu i provjeriti stepen hidratacije bolesnika. Laboratorij- tori kalcijskih kanala, makrolidi, azolni antifungicidi), uzrokuje
skim ispitivanjem treba utvrditi postojanje poremećaja koji smanjenu efikasnost ili pojavu neželjenih dejstava lijekova. To
mogu da utiču na farmakokinetiku lijeka (poremećaji funk- je razlog što treba izbjegavati istovremenu primjenu lijekova
cije jetre, koncentracija albumina) . koji na bilo koji način djeluju na sistem citohrom P450, a ako
3
je njihova istovremena primjena baš neophodna, dozu treba
Procjena funkcije bubrega je neophodna prije primjene prilagoditi, a bolesnika pažljivo pratiti.
lijekova, jer se sa smanjenjem funkcija bubrega, mijenja far-
makokinetika lijekova. Prije primjene lijekova neophodno Doziranje lijekova kod bolesnika sa hroničnom insuficijen-
je provjeriti funkciju bubrega. Procjenu jačine glomerulske cijom bubrega je veoma delikatno, kako prilikom određivanja
filtracije moguće je provjeriti pomoću neke od jednačina : početne doze, tako i doze održavanja, i potrebno je prilago-
7, 8
đavati doze svakom bolesniku ponaosob u zavisnosti od ste-
1. Cockcroft-Gault formula : pena oštećenja bubrega. Od poluvremena eliminacije lijeka
9
Klir ens kreatinina = [(140 – godine starosti) x težina (kg) / zavisi postizanje željene koncentracije lijeka u plazmi. Iako se
0,814 x s-kreatinin (μmol/L)] x 0,85 (za žene) poluvrijeme eliminacije produžava sa smanjenjem funkcije
bubrega, za većinu lijekova se ne savjetuje smanjenje počet-
2. Modification of Diet in Renal Diasease (MDRD) formu- ne doze lijeka kod bolesnika sa hroničnom insuficijencijom
la : bubrega. Naime, početna doza lijeka zavisi od željene kon-
10
centracije lijeka i zapremine distribucije, a kako su ove dvije

Jačina glomerulske filtracije (mL/min/1,73m ) = 32,788 x veličine slične kod zdravih i većine oboljelih od hronične insu-
2
s-kreatinin (μmol/L) -1,154 x godine starosti -0,203 x 0,742 (za ficijencije bubrega, početna doza većine lijekova ne treba da
žene) x 1,210 (crna rasa) se razlikuje. Ima i autora koji predlažu da se koriguje početna
doza ako kod bolesnika postoji hipoalbuminemija ili hiper-
Klirens kreatinina se može određivati i prijeko klasične for- volemija ili ako se primjenjuju lijekovi sa uskim terapijskim
mule klirensa endogenog kreatinina sa sakupljanjem 24 h indeksom .
2
urina 11, 12 , gdje je:
Doza održavanja lijeka se kod bolesnika sa hroničnom

Klirens kreatinina = zapremina 24 h urina u jedinici vre- insuficijencijom bubrega smanjuje u skladu sa težinom ošte-
mena (24 h) x u-kreatinin (mmol/L) / s-kreatinin (mmol/L) ćenja funkcije bubrega. Za većinu lijekova postoje preporuke
Agencije za lijekove i medicinska sredstva Republike Srbije
kako treba korigovati dozu lijeka u hroničnoj insuficijenciji
Izbor i doziranje lijekova kod bolesnika bubrega . Ako ovakva preporuka ne postoji, koriste se opšta
14
sa hroničnom insuficijencijom bubrega pravila: doza održavanja može da se prilagodi funkciji bubre-
ga smanjenjem doze, produžavanjem intervala u kojima se
Izbjegavanje nefrotoksičnih lijekova je prvi i najvažniji
princip koga se moramo pridržavati kod bolesnika sa hro- primjenjuje nepromijenjena doza lijeka ili kombinacijom ova
ničnim oboljenjem bubrega. Treba izbjegavati sve lijekove dva metoda. Za podešavanje doze održavanja kod bolesnika
sa hroničnom insuficijencijom bubrega predložene su jedno-
sa poznatim nefrotoksičnim dejstvom, a u slučaju da isto-
vremeno postoji i neko oboljenje ili stanje koje povećava stavne formule koje se mogu koristiti u svakodnevnoj prak-
si . Za izračunavanje odgovarajuće doze, koriste se sljedeće
4
rizik od akutnog oštećenja bubrega ili akutizacija hroničnog
oštećenja bubrega, primjenu takvih lijekova treba privreme- formule:
no obustaviti. Ovo se odnosi na lijekove za koje je poznato da klirens kreatinina bolesnika x normalna doza
direktno oštećuju tubulske ćelije (aminoglikozidi, amfoteri- Doza održavanja = ---------------------------------------------------------
cin, cisplatin, inhibitori kalcineurina, radiografski kontrasti), normalan klirens kreatinina
ali i na one čija nefrotoksičnost zavisi od hemodinamskih pri čemu se kao normalni klirens kreatinina uzima vrijed-
poremećaja (inhibitori konvertaze angiotenzina, blokatori nost od 120 mL/min.
angiotenzin-2 receptora, nesteroidni antireumatici, diureti-
ci). Ako je primjena nefrotoksičnih lijekova neophodna, tada Za produženje intervala između dvije doze koristi se for-
je potrebna redovna kontrola jačine glomerulske filtracije, mula:
koncentracije elektrolita u serumu i koncentracije lijekova u
normalan klirens kreatinina x normalan interval
serumu ukoliko je to moguće 3, 13 . Interval između doza = ---------------------------------------------------
Interakcija lijekova je sljedeći aspekt koji je neophodno klirens kreatinina bolesnika
sagledati prilikom propisivanja lijekova bolesnicima sa hro- Ipak je mjerenje koncentracije lijeka u krvi najbolji način
ničnom bolesti bubrega. U metabolizmu brojnih lijekova uče- provjere i podešavanja doze lijekova, koje je za veći broj li-
stvuje citohrom P450 sistem enzima, a mnogi lijekovi mogu jekova i dostupno. Metode koje se koriste u tu svrhu mjere
indukovati ili inhibirati ovaj sistem. Istovremena primjena uglavnom ukupnu koncentraciju lijeka koja može da se razli-
ovih lijekova koji su ili supstrat citohrom P450 (ciklosporin, kuje od aktivne ili slobodne frakcije lijeka .
2

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(5):47-54. 49