Page 69 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

SAVREMENA DIJAGNOZA ALCHAJMEROVE

BOLESTI - ZNAČAJ RAZLIČITIH BIOMARKERA

CONTEMPORARY DIAGNOSIS OF ALZHEIMER'S DISEASE

- IMPORTANCE OF DIFFERENT BIOMARKERS

Elka Stefanova 1, 2

1 Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, Srbija istraživanja. Ovo je posebno važno kod
2 Klinika za neurologiju, Univerzitetski klinički centar Srbije, Beograd, nedementnih pacijenata s kognitivnim
Srbija tegobama.

Korespondencija sa autorom: Ključne riječi: Alchajmerova bolest, biomarkeri,
klinička dijagnoza
Prof. dr Elka Stefanova

Klinika za neurologiju, Univerzitetski klinički centar Srbije,
Pasterova 2, Beograd, Srbija
Uvod
elka.stefanova@med.bg.ac.rs
Alchajmerova bolest (AD) je sporo progresivno neurode-
generativno oboljenje za koje nažalost trenutno ne postoji
efikasan tretman koji bi mogao promijeniti tok bolesti. Pro-
Sažetak cjenjuje se da oko 50 miliona ljudi u svijetu ima demenciju;
većina njih ima AD. Povrh toga, trenutno nepoznat broj po-
U pripremi za odobrenje novih terapija u Alchajmerovoj jedinaca ima presimptomatsku patologiju, što predstavlja
bolesti (Alzheimer's Disease, AD) ključni korak predstavlja dodatnu populaciju pojedinaca koji mogu imati koristi od
izbor, validacija i primjena skrining testova za otkrivanje liječenja novim terapijama koje modifikuju tok bolesti. Кri-
bolesti i praćenje liječenja. Biomarkeri za AD su značajno tična komponenta pripreme za odobrenje novih tretmana
unaprijedili ovu oblast, omogućavajući ranu dijagnozu, je izbor, validacija i primjena skrining testova za otkrivanje
određivanje patologije i mjerenje odgovora na liječenje. bolesti i praćenje liječenja.
Кlasična patofiziološka objeležja AD - beta amiloid Aβ Smatra se da inicijalno, decenijama prije kliničkog počet-
(A), tau (t) i neurodegeneracija (Neurodegeneration, ND) ka, dolazi do akumulacije beta amiloida (Aβ) dužeg lanca od
mogu se određivati iz cerebrospinalne tečnosti (Cerebro- 42 aminokiseline u ekstracelularnim neuritičkim plakovima
1
Spinal Fluid, CSF), ali se njihovo prisustvo može utvrditi u mozgu . Studije sa biomarkerima sugerišu da akumulaciju
i različitim tehnikama snimanja, poput pozitronske Aβ prati i sinaptička disfunkcija. Dalje, dolazi do povećane
emisione tomografije (PET), sa amiloidnim obeleživačem fosforilacije i produkcije tau (Phospho-tau, p-tau i Total Tau,
t-tau), aksonskog proteina koji je visoko eksprimiran u kor-
ili sa tauligandom kao zlatnim standardima amiloidne tikalnim neuronima, vezuje se za mikrotubule i dovodi do
i tau patologije. Trenutno ne postoje široko prihvaćeni produkcije intraneuronskih neurofibrilarnih klubadi . Ova-
2
testovi za neuroinflamaciju, astrocitnu ili mikroglijalnu kav disfunkcionalni tau protein dovodi do neurodegenera-
aktivaciju u AD koji se rade iz krvi. Metode koje se cija i na kraju do kliničkog ispoljavanja AD, sa kognitivnim i
primjenjuju su invazivne i/ili veoma skupe, pa se bihejvioralnim simptomima koji se pogoršavaju kako bolest
ulažu veliki napori da se pronađu manje invazivne i napreduje . Ovakav scenario, tzv. amiloidna hipoteza (ka-
3
pristupačnije procedure za određivanje osnovnih i skada), je u velikoj mjeri potvrđena kod familijarnih oblika
specifičnih biomarkera. U primarnoj zdravstvenoj zaštiti, bolesti koje su uzrokovane monogenetskim mutacijama u
dijagnostički algoritmi zasnovani na upotrebi biomarkera genima koji kodiraju proteine vezane za beta amiloidni me-
tabolizam .
4
iz krvi mogli bi poboljšati tačnost kliničke dijagnostike AD
demencije, što bi pozitivno uticalo na buduće liječenje U sporadičnoj AD, koja je češći oblik bolesti, izgleda da
i zbrinjavanje osoba sa kognitivnim problemima. Da bi dolazi do složenije interakcije između Aβ agregata, vasku-
se procijenilo šta je optimalna kombinacija plazminih larnih promjena, mikroglijalne i astrocitne aktivacije, drugih
biomarkera i drugih pristupačnih procedura, kao što kopatologija (npr. intraćelijski α-sinuklein i TDP-43 inkluzije).
Ne može se zanemariti ni uticaj genetskog polimorfizma
su na primjer MRI i kognitivni testovi za dalji razvoj u genu za apolipoprotein E [APOE] - podvarijanta APOE 4
prediktivnih algoritama, potrebna su dodatna koji je samo faktor podložnosti za razvoj AD. Nije poznato

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(5):67-73. 67