Page 57 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

preoksigenacije, položaj pacijenta, kao i odnos alveolarne povećanja slobodnih kiseoničkih radikala (Reactive O species,
2
ventilacije i FRC. Vrijeme koje je potrebno da odrasla osoba ROS) koji se stvaraju u pomenutim uslovima, smanjenjem
udišući FiO 1,0 postigne 90% alveolarnog kiseonika, iznosi aktivnosti K i Ca kanala, mijenjanjem metabolizma arahi-
++
+
2
3-5 minuta. Hiperventilacija može skratiti ovo vrijeme. Pre- donske kiseline, smanjenjem aktivnosti ciklooksigenaza, što
oksigenacija utiče na odlaganje arterijske desaturacije oksi- na kraju rezultuje smanjenom produkcijom vazodilatator-
hemoglobina tokom perioda apneje (za vrijeme intubacije nih prostaglandina. Neuronalna adaptacija koja je porijekla
traheje) i produžava vrijeme desaturacije sa jednog minuta aktivnosti hemoreceptora ili baroreceptora manifestuje se
tokom disanja sobnog vazduha na 6,9 minuta tokom udisa- perifernom arteriolarnom vazokonstrikcijom, koja dovodi
nja 100% kiseonika . Kod pacijenata sa smanjenim kapaci- do smanjenja udarnog volumena za 3%, minutnog volume-
5
tetom za transport kiseonika brže dolazi do desaturacije u na (Cardiac Output, CO) za 10% i srčane frekvence za 6,5% .
9
toku apneje. U postoperativnom periodu postoje: parcijalna Smanjen je protok kroz koronarne krvne sudove i povećana
opstrukcija disajnih puteva, respiratorna depresija induko- potrošnja kiseonika od strane miokarda, te postoji sklonost
vana lijekovima, smanjenje FRC, bol, promijenjeni ventilaci- ka ishemiji . Globalna periferna vazokonstrikcija doprinosi
10
ono-perfuzioni odnosi, zbog čega pacijent može zahtijevati većoj produkciji laktata koji su povišeni u hiperoksiji . Zbog
11
terapiju višim koncentracijama kiseonika. Postoje različite ovih činjenica Evropsko udruženje kardiologa revidiralo je
tehnike preoksigenacije: apneična difuzna oksigenacija, teh- prethodne vodiče, pa se dodatni kiseonik preporučuje samo
nika kontinuiranog pozitivnog pritiska (Continuous Positive kod pacijenata sa STEMI (ST-elevation myocardial infarction,
Airway Pressure, CPAP), tehnika pozitivnog pritiska pri kraju STEMI) i nonSTEMI infarktom miokarda, kojima je SpO <
2
ekspirijuma (Positive End-Expiratory Pressure, PEEP), tehnika 90% ili ako pokazuju znake respiratornog distresa 12, 13 .
primjene neinvazivnog „bilevel” pozitivnog pritiska u disaj-
nim putevima, tehnika transnazalne aplikacije ovlaženog
vazduha pod visokim pritiskom (Transnasal Humified Ra- Efekti hiperoksije na respiratorni sistem
pid Insufflation Ventilatory Exchange, THRIVE) i druge . One
6
omogućavaju različite tipove ventilacije i oksigenacije i me- Negativan uticaj hiperoksije na plućni parenhim direk-
đusobno se razlikuju po opremi koja je potrebna za njihovo tno je u vezi sa lokalnom i sistemskom produkcijom velikih
izvođenje. količina ROS koji izazivaju oksidativni stres i dovode do ne-
kroze ćelija i apoptoze. S druge strane, aktivirani neutrofili
Kod djece se maksimum preoksigenacije postiže brže podstiču sindrom sistemskog inflamatornog odgovora. Ki-
nego kod odraslih. Tehnikom Tidal volume breathing postiže seonik u visokim koncentracijama kod dugotrajnog liječe-
se za 100 sekundi, a tehnikom dubokog disanja za 30 se- nja djeluje toksično na plućni parenhim kroz četiri faze. U
kundi. Međutim, kod djece brže dolazi do desaturacije, jer prvoj, akutnoj fazi nastaju intersticijalni i alveolarni edem
imaju manji FRC i povišeno bazalno preuzimanje kiseonika zbog oštećenja pneumocita tipa I i dilatacije limfnih sudo-
zbog ubrzanog metabolizma. Desaturacija nastaje brže kod va, a kao posljedica povećane produkcije ROS. Druga faza je
mlađe djece i direktno zavisi od dužine preoksigenacije . faza infiltracije ćelijama koje se viđaju u inflamaciji. Naredna
7
faza je proliferativna faza, kada se umnožavaju i hipertro-
Udruženje za otežan disajni put Velike Britanije i Irske fišu pneumociti tipa II i povećava koncentracija monocita.
(Difficult Airway Society, DAS) 2015. donijelo je konsenzus da Faza fibroze je završna faza koju odlikuju: zadebljavanje
se svim pacijentima sa sumnjom na otežan disajni put, prije alveolarne membrane, nagomilavanje fibrocita, stvaranje
uvoda u opštu anesteziju, mora sprovesti preoksigenacija hijalinih membrana sa redukcijom alveolarnog volumena i
višim koncentracijama kiseonika . Takođe, kod pacijenata istanjenje intersticijalnog prostora. Ova faza je ireverzibilna
8
na mehaničkoj ventilaciji postoji potreba za preoksigena- i daje teška hronična oštećenja. Toksično dejstvo hiperbar-
cijom kada je potrebno aspirirati pacijenta otvorenom me- nog kiseonika (> 0,5 ATA) na plućni parenhim prvi je opisao
todom. Vode se velike debate zbog potencijalne opasnosti Lorraine Smith 1889. god i nazvao ga je inflamatorni pneu-
izloženosti višim koncentracijama kiseonika kod kritično monitis (tzv. Smitov efekat). Osim pneumonitisa izazvanog
oboljelih pacijenata u jedinicama intenzivnog liječenja, u pe- hiperbarnim kiseonikom, u literaturi je opisan i pneumonitis
rioperativnom periodu, kao i tokom i poslije srčanog zastoja izazvan normobarnim kiseonikom. Znaci plućnog oštećenja
i reanimacije. manifestuju se već nakon 24 h od udisanja visokih koncen-
tracija kiseonika (FiO > 0,6). Usljed oštećenja epitela traheo-
2
bronhijalnog stabla i smanjenja vitalnog kapaciteta, kliničku
Efekti kiseonika na sliku odlikuju retrosternalni bol, dispneja, kašalj, hemoptizi-
kardiovaskularni sistem je, hiperemija nazalne mukoze, povišena temperatura. Opi-
sano je da citostatik bleomicin povećava osjetljivost plućnog
Efekti kiseonika na kardiovaskularni sistem zavise od 14
dužine izloženosti visokim koncentracijama. U pomenutim parenhima pri izlaganju većim koncentracijama kiseonika .
okolnostima bilježi se linearni porast vrijednosti sistemskog U perioperativnom periodu zbog brze resorpcije viso-
vaskularnog otpora i za 12%, bez značajnog povećanja kon- kih koncentracija kiseonika kroz alveolo-kapilarnu mem-
centracije cirkulišućeg noradrenalina. To se objašnjava re- branu i promjene aktivnosti surfaktanta nastaju apsorpci-
dukcijom raspoloživosti azot-monoksida zbog sistemskog one atelektaze, kao i sklonost ka plućnim infektivnim

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(8):54-59. 55