Page 47 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Pravu učestalost hitnih medicinskih stanja tokom leta mnogo nižem barometarskom pritisku. Barometarski priti-
avionom je teško utvrditi, s obzirom da ne postoji konsen- sak na nivou mora iznosi 1 ATM (760 mmHg) sa Pinsp od 159
zus o tome šta definiše „hitno medicinsko stanje“ tokom mmHg i PaO od 70-100 mmHg i SaO 97-98% 9, 10 . Komerci-
2
2
leta i nema univerzalnog sistema klasifikacije. Takođe, ne jalni avioni najčešće lete na visinama od 24.000 (7,315 m) do
postoji obaveza za avio kompanije da prikupljaju ili prijavlju- 40.000 stopa (12,192 m) i na toj visini, zbog niskog atmos-
ju ove događaje, nema pouzdane baze podataka, što oteža- ferskog pritiska koji prati nizak inspiratorni pritisak O zbog
2
va epidemiološko istraživanje na ovom polju. Istraživanja u hipoksije i niske temperature vladaju inkompatibilni uslovi
Americi daju podatak da se IMEs tokom leta javljaju kod jed- za opstanak čovjeka. Pritisak u kabini putničkog aviona je
nog putnika na 604 letova, ili 24 do 130 hitnih medicinskih podešen da bude ekvivalentan visini od 5.000 do (1,524 m)
stanja na milion putnika, češće kod starijih od 70 godina . do 8.000 stopa (2,438 m) tokom leta 6, 11 , što znači da u put-
2, 3
ničkoj kabini aviona vlada atmosferski pritisak i inspiratorni
Posljednjih godina učestalost hitnih medicinskih sta- pritisak O kao na najvišem vrhu Prokletija ili Šar-planine. Na
2
nja tokom putovanja avionom je povećana, a za to postoji ovoj nadmorskoj visini, barometarski pritisak (Barometric
više razloga, a prije svega porast ukupnog broja putnika i Pressure, BP) opada, na oko 560 mmHg, što dovodi do sma-
putnika starijeg životnog doba. Broj putnika na avionskim njenja inspiratornog pritiska O na 108 mmHg. Kod zdravih
2
letovima se u posljednjih desetak godina udvostručio, tako ljudi PaO u putničkoj kabini aviona opada na oko 60 mmHg,
2
da je danas u periodu poslije pandemije Korone taj broj oko a SaO na svega 90-91% 12, 13 .
četiri milijarde godišnje, što povećava i učestalost hitnih me- 2
dicinskih stanja. Sve je više putnika starijeg životnog doba Ovo stanje tzv. hipobarične hipoksije najveći broj putnika
– procjenjuje se da će do 2030. godine polovina svih putnika dobro toleriše i kompenzuje blagim povećanjem minutnog
u avionskom saobraćaju biti starija od 50 godina, a oni češće volumena disanja i minutnog volumena srca, čime se održa-
boluju od hroničnih bolesti i imaju oslabljene adaptacione va adekvatna isporuka kiseonika tkivima, uprkos smanjenju
mehanizme za prilagođavanje potencijalno stresnom okru- PaO . Međutim, putnici sa već postojećim respiratornim,
2
ženju putničke kabine aviona . kardiovaskularnim i hematološkim oboljenjima imaju sma-
4-7
njenu početnu vrijednost PaO , tako da smanjen pritisak u
2
Cilj rada je upoznavanje sa fiziološkim promjenama do kabini dovodi do daljeg smanjenja PaO (ispod 60 mmHg),
2
kojih dolazi tokom leta avionom, najčešćim hitnim medicin- što dovodi do značajnog sniženja zasićenosti hemoglobina
skim stanjima koja se javljaju u tim uslovima, kontraindika- kiseonikom, pa kod njih može doći do ispoljavanja simpto-
cijama za letenje avionom i načinima pružanja prve pomoći ma hipoksemije 11, 14 . Plato krive disocijacije oksihemoglobi-
od strane posade i ljekara-putnika. na je najvažniji faktor sigurnosti protiv mnogih uzročnika
hipoksemije. Saturacija Hb kiseonikom (SaO ) se održava na
2
preko 90% sve dok PaO ne padne ispod 60 mmHg. Ovaj fi-
2
Specifični uslovi okruženja ziološki faktor sigurnosti je sam po sebi dovoljan da odbrani
koji utiču na nastanak hitnih tkiva od nedovoljne snabdjevenosti O u mnogim kliničkim
2
medicinskih stanja u avionu situacijama hipoksemije. Kada se PaO smanji ispod ovog
2
nivoa i dođe do strmog dijela krive disocijacije oksihemoglo-
Iako je letenje avionom generalno bezbjedan i udoban bina, afinitet hemoglobina za kiseonik mnogo brzo opada,
način transporta, u putničkim kabinama aviona vladaju spe- a za relativno bezbjedan let avionom neophodno je, da prije
cifični uslovi koji mogu uticati na odvijanje fizioloških pro- leta ima PaO najmanje 68-70 mmHg, odnosno SaO najma-
2
2
cesa u organizmu i nastanak hitnih medicinski stanja. To se nje 90-92%. U suprotnom, letenje avionom je kontraindiko-
prije svega odnosi na nizak pritisak vazduha u kabini, šire- vano ili je neophodna dodatna suplementacija kiseonikom
nje gasova u tjelesnim šupljinama i medicinskim pomagali- tokom leta 8-11 .
ma, smanjenu vlažnost i temperaturu vazduha, na skučen i
neudoban prostor za sjedenje. Promjena vremenskih zona Nizak vazdušni pritisak u kabini aviona dovodi do ek-
tokom dugih letova može dovesti do cirkadijalnih disritmija spanzije gasova u tjelesnim šupljinama i medicinskim poma-
„Jet lag syndrome“. galima. Naime, na zapreminu gasa u tjelesnim šupljinama
utiče i pritisak vazduha u kabini aviona (Bojl-Mariotov zakon:
Psihički stres se može odraziti na zdravstveno stanje „Zapremina koju gas zauzima je obrnuto proporcionalna
putnika, posebno hroničnih bolesnika. Ovaj stres izazivaju okolnom pritisku”). U putničkoj kabini aviona tokom leta, pri
nedovoljan san i rano ustajanje pred put, gužva na aerodro- nižem barometarskom pritisku u odnosu na tlo, gas se u tje-
mu, nošenje prtljaga, dugo stajanje i čekanje u redu, kašnje- lesnim šupljinama širi za 25-30% i to u tjelesnim šupljinama
nje i odlaganje letova, skučeni prostor, dugo sjedenje i dr .
8
koje sadrže vazduh, kao što su: srednje uvo i sinusi (posebno
Snižen pritisak vazduha u kabini aviona može dovesti do kod upale ili infekcije gornjih disajnih puteva, srednjeg uva i
tzv. hipobarične hipoksije. Primarna razlika između okruže- sinusa), gastrointestinalni trakt (grčevi i bolovi u stomaku).
nja u putničkoj kabini i onog na zemlji se odnosi na baro- Takođe, dolazi do ekspanzije nefizioloških kolekcija gasova,
metarski (atmosferski, vazdušni) pritisak. Suprotno popu- kao što su pneumotoraks, bronhogene ciste, plućne bule,
larnom vjerovanju, savremeni avioni nisu pod pritiskom koji vazduh zaostao nakon operacija - (torakalne, abdominalne,
odgovara barometarskom pritisku na nivou mora, već na

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(8):44-52. 45