Page 25 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

rezultate. Zato je neophodno program skrininga Kod pacijenata sa FH u laboratorijskim analizama do-
organizovati na nacionalnom nivou, uključujući minira povišen nivo LDL-C (iznad 95 percentila za uzrast i
organizovanje lipidoloških centara i mogućnost pol), uz najčešće normalne vrijednosti HDL-C, VLDL i triglice-
genetskog skrininga i genetskog savjetovanja. rida. Kod heterozigota ukupni holesterol je 7,5-13 mmol/L,
a LDL-C 5,1-10,3 mmol/L. Povišene vrijednosti u ranom dje-
Ključne riječi: familijarna hiperholesterolemija, tinjstvu su značajan dijagnostički podatak. Često je povišen
dislipidemija, kaskadni skrining, genetsko testiranje, i Lp(a). Prisustvo tetivnih ksantoma i ksantelazmije je pato-
5
primarna prevencija gnomonično u kliničkom nalazu .
Po preporukama evropske asocijacije za aterosklerozu
(European Atherosclerosis Society, EAS), na FH treba posum-
Uvod njati kada je ukupni holesterol > 8 mmol/L kod odraslog is-
Familijarna hiperholesterolemija (FH) je metaboličko pitanika, ili je LDL-C > 5 mmol/L kod odraslih ili > 4 mmol/L
oboljenje koje se nasljeđuje autozomno dominantno, a kod djece, ako su prisutni tetivni ksantomi kod ispitanika ili
manifestuje povišenim nivoom holesterola i razvojem pre- člana porodice, ili je prisutna prematurna ateroskleroza kod
maturne aterosklerotske kardiovaskularne bolesti (ASCVD). ispitanika/člana porodice, kao i naprasna srčana smrt kod
Dugotrajna izloženost visokim vrijednostima LDL-C u toku nekog člana porodice. Važno je pacijenta sa sumnjom na FH
1
života povećava rizik za razvoj kardiovaskularnih bolesti uputiti u referentni lipidološki centar .
(Cardiovascular Disease, CVD) kod ovih pacijenata 10 do 20 Zlatni standard za postavljanje dijagnoze FH je detekci-
puta . Prevalenca heterozigotne forme FH je 1 na 250-500 ja mutacije genetskom analizom, ali je ona iz ekonomskih
1
stanovnika, što je čini najčešćom genetskom bolešću koja razloga često nedostupna. Dijagnoza se danas postavlja
ima i značajnu kliničku manifestaciju, a prevalenca homozi- primjenom sistema skorovanja, u okviru dobro validiranih
gotne forme je 1 na milion . upitnika, u kojima se na osnovu istovremene analize lične i
2
Molekularnu osnovu ovog autozomno dominantnog porodične anamneze, kliničkog nalaza i biohemijskih anali-
oboljenja čini izmjena gena za LDL receptor (Low Density Li- za lipidnog profila, procjenjuje vjerovatnoća postojanja FH.
poprotein Receptor, LDLR), gena za Apolipoprotein B (ApoB) U Univerzitetskom kliničkom centru Srbije primjenjuju se
ili gena za PCSK9 enzim. Mutacije u genu za LDLR čine 85 do dijagnostički kriterijumi holandske lipidološke mreže (Dutch
6
90% slučajeva FH . Izmjena gena za ApoB je u osnovi 5 do Lipid Clinic Network) (tabela 1) . Pored navedenih, koriste se
3
7
10% FH kod pacijenata u sjevernoj Evropi. Povišen nivo Lp(a) i Simon Brum (Simon Broome) i MEDPED (Making Early Dia-
ima genetsku osnovu u sklopu FH, ali je uslovljen poligenet- gnosis to Prevent Early Death) dijagnostički kriterijumi (tabela
8
skom mutacijom . 2) .
4
Tabela 1. Dutch Lipid Network - klinički kriterijumi za dijagnozu heterozigotne FH
KRITERIJUM POENI
a) prematurnu* kardiovaskularnu bolest 1
b) vrijednost LDL-C > 95 th percentila za godine i pol:
Porodična anamneza: prvi rođaci (roditelji, djeca, 1) kod odraslog rođaka 1
braća ili sestre) uz:
2) kod rođaka mlađeg od 18 godina 2
c) ksantome ili arcus cornealis 2
a) koronarnu bolest 2
Lična anamneza: pacijent ima prematurnu*
b) cerebralnu ili perifernu vaskularnu bolest 1
a) prisutni ksantomi 6
Fizikalni pregled pacijenta:
b) arcus cornealis kod pacijenta mlađeg od 45 godina 4
a) ≥ 8,5 8
b) 6,5-8,4 5
Vrijednost LDL-C pacijenta (mmol/L)
c) 5,0-6,4 3
d) 4,0-4,9 1
DNA analiza: Pristutne mutacije LDL receptora ili drugih FH relevantnih gena 8
Skor poena
Sigurna FH ≥ 8,5
Dijagnoza
Vjerovatna FH 6-7
Moguća FH 3-5
Preuzeto iz: Fouchier SW, Defesche JC, Umans-Eckenhausen MW, Kastelein JP. The molecular basis of familial hypercholesterolemia in The Netherlands. Hum Genet. 2001 Dec;109(6):602-15.

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(6):23-27. 23