Page 63 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

PSIHIJATRIJSKI ASPEKTI SINDROMA MELAS

PSYCHIATRIC ASPECTS OF THE MELAS SYNDROME

Maja Lačković 1, 2 mutacije koje se javljaju na nivou različitih gena mitohon-
drijalne DNA (mitochondrial DNA, mtDNA) koja se nasljeđu-
1 Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, Srbija je po ženskoj liniji. Ako je majka nosilac mutirane mtDNA
2 Klinika za psihijatriju, Univerzitetski klinički centar Srbije, Beograd, Srbija
ona će prenijeti mutaciju na svoju djecu, s tim što kćerke
prenose mutaciju na svoje potomstvo, a sinovi ne . Muta-
2
Korespondencija sa autorom: cije dovode do poremećaja sinteze proteina respiratornog
Doc. dr Maja Lačković lanca i procesa oksidativne fosforilacije i smanjene sinteze
ATP (Adenosine Triphosphate, ATP) . Kod 80% bolesnika tač-
1
Klinika za psihijatriju, Univerzitetski klinički centar Srbije, kasta mutacija se javlja na nivou 3.243 nukleotida (A3243G)
Pasterova 2, Beograd, Srbija mitohondrijalnog gena MTTL1 što dovodi do nedostatka
majanina975@gmail.com enzimskog kompleksa NADH dehidrogenaze (kompleksa i
respiratornog lanca).
MELAS zahvata centralni nervni sistem (Central Nervous
Sažetak System, CNS), a takođe i periferni nervni sistem (Peripheral
Nervous System, PNS), muskuloskeletni, kardiovaskularni,
MELAS (Mitochondrial Encephalopathy Lactic Acidosis urinarni i druge sisteme. Bolest počinje u mlađem životnom
and Stroke-like episodes) sindrom je oboljenje koje se dobu, najčešće prije 40. godine života, a često i u dječjem
karakteriše mitohondrijalnom encefalopatijom, laktatnom uzrastu (od četvrte do petnaeste godine života). Iako raspro-
acidozom i epizodama sličnim moždanim udarima. To stranjenost patoloških promjena i kliničke manifestacije bo-
je rijetko, nasljedno, neurodegenerativno oboljenje lesti mogu značajno varirati, MELAS sindrom se najčešće
prezentuje epizodama sličnim moždanim udarima i encefa-
uzrokovano poremećajima funkcije mitohondrija koje lopatijom, praćenom epileptičnim napadima i demencijom.
dovodi do poremećaja proizvodnje energije. Bolest Za potvrdu dijagnoze od značaja je prisustvo laktatne acido-
najčešće počinje u mlađem uzrastu, prije 40. godine, ze i tipičan histopatološki nalaz iskrzanih crvenih skeletnih
epizodama koje nalikuju moždanim udarima, a takođe mišićnih vlakana (ragged-redfibers).
se mogu javiti psihijatrijski simptomi u početnoj fazi
bolesti. Kasnije može doći do encefalopatije koja je
praćena epileptičnim napadima i/ili demencijom. Patogeneza
Psihijatrijski poremećaji kod MELAS sindroma su U patogenezi MELAS sindroma od značaja je prisustvo
prisutni, ali nedovoljno ispitivani. To treba imati u vidu najmanje 29 specifičnih tačkastih mutacija, koliko je utvr-
prilikom postavljanja dijagnoze, kako bolest ne bi ostala đeno do sada . U preko 80% slučajeva radi se o supstituciji
2
neprepoznata. Rana dijagnoza svake bolesti, pa i MELAS, adenina guaninom na 3.243. baznom paru (A3243G) mtD-
je veoma važna jer blagovremeno otpočinjanje liječenja NK. Ova mutacija je pronađena i kod drugih kliničkih feno-
značajno doprinosi povoljnijem toku i boljoj prognozi tipa, kao što su, na primjer, maternalno nasljedni dijabetes
melitus i gluvoća (Maternally Inherited Diabetes & Deafness,
bolesti. Osim toga,prilikom postavljanja dijagnoze MELAS MIDD) , progresivna eksterna oftalmoplegija (Progressive
2
potrebno je obratiti pažnju na eventualno prisustvo External Ophthalmoplegia, PEO) , mitohondrijalna miopa-
3
psihijatrijskihporemećaja. . tija , Lejov (Leigh) sindrom i dr. Patogenetska dešavanja
5
4
Ključne riječi: MELAS, genetika, dijagnoza, psihijatrijski uslovljena su stanjem hroničnog nedostatka energije na
poremećaji ćelijskom nivou, što dovodi do poremećaja funkcije mito-
hondrija i njihove nemogućnosti da generišu dovoljnu koli-
činu ATP (procesom oksidativne fosforilacije) za energetske
potrebe ćelije. Posljedično, narušava se balans između lak-
Uvod tata i piruvata, dolazi do nagomilavanja laktata, što rezul-

MELAS sindrom je oboljenje koje se karakteriše mito- tuje hroničnom laktatnom acidozom. Patološke promjene
hondrijalnom encefalopatijom, laktatnom acidozom i epizo- su prisutne u velikom broju organa i organskih sistema što
dama sličnim moždanim udarima. To je rijetko, nasljedno, rezultuje poremećajima njihove funkcije usljed smanjene
neurodegenerativno oboljenje uzrokovano poremećajima produkcije energije koja je neophodna za odvijanje fiziološ-
funkcije mitohondrija, koje dovodi do poremećaja proi- kih procesa. Kod nekih mitohondrijalnih citopatija dolazi do
zvodnje energije . U osnovi poremećaja nalaze se tačkaste kompenzatorne proliferacije mitohondrija, što je slučaj i u
1

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(7):61-65. 61