Page 83 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

rotavirus, norovirus, adenovirus (enterični serotipovi), cal- po potrebi može ponoviti još 1-2 puta unutar sat vremena .
30
civirus i astrovirus, bakterijske Campylobacter jejuni, Salmo- Svjetska zdravstvena organizacija (World Health Organizati-
nellae (animalni, netifoidni sojevi), Shigella i patogene vrste on, WHO) za inicijalni tretman najtežeg stepena dehidracije
Escherichia coli, a parazitarne Giardia lamblia, Entamoeba preporučuje brzu intravensku infuziju 0,9% NaCl ili Ringe-
Histolytica i Cryptosporidium parvum 8-14 . Pored gastrointesti- rovog rastvora u količini od 70-100 mL/kg tjelesne težine
nalnih infekcija, akutni dijarejalni poremećaj uzrokuju unos tokom 3-6 h, pri čemu se prvih 30 mL/kg daju brzo (30-60
hrane kontaminirane enterotoksinima Staphylococcus aure- min), a preostalih 70 mL/kg sporije, tj. tokom 2,5-5 h . U
31
us, Clostridium perfringens i Bacillus cereus, zatim antibiotici sklopu ove procedure, osim uvida u opšte stanje bolesnika,
širokog spektra, oralni preparati gvožđa, laksativi, citostati- neophodno je pratiti centralni venski pritisak i diurezu. U
ci i teže ekstraintestinalne infekcije u dojenačkom uzrastu, slučaju restauracije volemije bez uspostavljene diureze tre-
kao što su sepsa, infekcija urotrakta, otitis media, pneumo- ba imati u vidu akutnu ishemijsku tubulsku nekrozu i u skla-
nija i druge 5, 15-18 . Duža primjena antibiotika širokog spektra, du sa tim preduzeti odgovarajući tretman . Nakon korekcije
32
posebno kod djece sa hroničnim inflamatornim bolestima šoknog ili prešoknog stanja, odnosno ako težina dehidracije
crijeva i imunodeficijencijom, može uzrokovati težak Clostri- nije bila tog stepena, potpuna nadoknada deficita tečnosti
dium difficile (pseudomembranozni) enterokolitis 13, 19, 20 . u izonatrijemijskoj i hiponatrijemijskoj dehidraciji zahtijeva
period od 24-36 h, a u hipernatrijemijskoj 36-48 h 26, 32 . U izo-
Budući da su dehidracija i negativan nutritivni bilans natrijemijskoj i hiponatrijemijskoj dehidraciji 50% deficita
glavne komplikacije akutne dijareje, jasno je da će nadokna- tečnosti se nadoknađuje tokom prvih 8 h, a preostalih 50%
da gubitka tjelesne tečnosti i adekvatna ishrana biti osnova narednih 16-24 h, dok u hipernatrijemijskoj dehidraciji ovaj
njenog liječenja, dok su druge terapijske mjere, izuzimajući postupak mora biti postepeniji . Ukupan manjak tjelesnog
26
antipiretike u visokoj febrilnosti, eubiotike (probiotici i sim- natrijuma u hiponatrijemijskoj dehidraciji se izračunava pre-
biotici) i antimikrobne lijekove, u određenim slučajevima, ma formuli: Na (mmol) = tjelesna težina (kg) x 0,6 x (135
+
rijetko potrebne 9, 10, 13, 21-24 . - Na seruma u mmol/L). U cilju prevencije relativne hiperna-
+
trijemije, dostizanje normalnog nivoa serumskog natrijuma
mora biti lagano, odnosno ne brže od 0,5 mmol/L na sat 26,
Rehidracija djeteta sa akutnom dijarejom 33 . Ovo je izuzetno bitno, jer nagla korekcija hiponatrijemije

Laka i srednje teška dehidracija uzrokovana akutnom može uzrokovati demijelinizaciju moždanih struktura, po-
dijarejom se u oko 95% slučajeva uspješno koriguje pri- sebno u području ponsa, praćenu trajnim sekvelama, pa i
26
mjenom oralne rehidracione solucije (Oral Rehydration So- fatalnim ishodom . U simptomatskoj hiponatrijemiji se in-
lution, ORS), dok se rehidracija u teškoj dehidraciji obavlja funduje 3% NaCl brzinom od 1 mL/min, do porasta nivoa
intravenskim putem 5, 8-10, 21-27 . Terapija vodom i elektrolitima natrijuma u serumu na 120 mmol/L, odnosno do vidnog
33
obuhvata nadoknadu deficita i pokriće tekućih patoloških i poboljšanja stanja svijesti i/ili prestanka konvulzija . Budući
fizioloških gubitaka 4, 25-27 . Najčešće se viđa izonatrijemijski da 1 mL/kg tjelesne težine 3% NaCl podiže natrijemiju za 1
(izotoni) tip dehidracije (70-80%), koji je prognostički naj- mmol/L, njegova intravenska primjena u dozi od 4-6 mL/kg
33
povoljniji, a rjeđe hipernatrijemijski (10-20%) i hiponatrije- obično dovodi do prestanka simptoma . Zbog opasnosti
mijski (10-15%) 3, 28 . Zbog naglašeno vulnerabilne homeos- od moždanog edema, hemoragije i tromboze, brzina nor-
taze vode i elektrolita, sklonost dehidraciji, njenoj težini i malizacije serumskog natrijuma ne smije biti veća od 10-12
poremećaju osmolalnosti je posebno prisutna kod djece u mmol/L za 24 h ili 0,5 mmol/L na sat 26, 33 . U cilju prevencije
prvoj godini poslije rođenja 1, 15 . Osnovni faktori koji u ovom navedenih komplikacija, korekcija hiponatrijemije i hiperna-
uzrastu uzrokuju razvoj hipernatrijemijske dehidracije su trijemije zahtijeva kontrolu nivoa serumskog natrijuma na
dijareja primarno osmotskog tipa, ishrana običnim kravljim 2-4 h 26, 33 .
mlijekom, povišena tjelesna temperatura i metabolička aci- Dekompenzovana metabolička acidoza, sa pH nižim od
doza, a hiponatrijemijske - prolongirana dijareja, prije svega 7,25 ili vrijednostima serumskih bikarbonata (HCO ) ispod
-
3
sekretorna, izostala ili nedovoljna primjena ORS i pothranje- 10 mmol/L, iziskuje intravensku primjenu bikarbonata pre-
nost . ma Astrupovoj formuli: NaHCO (mmol/L) = tjelesna težina
29
3
(kg) x 0,3 x -BE, gdje je -BE negativan bazni eksces (ili bazni
deficit) . U većini slučajeva dovoljno je nadoknaditi trećinu
34
Intravenska rehidracija do polovinu izračunate doze.
Bolesnik sa teškom dehidracijom, praćenom šoknim ili Uslov za korekciju hipokalijemije je izlazak bolesnika iz
prešoknim stanjem, iziskuje hitnu restauraciju vaskularnog stanja šoka, odnosno uspostavljena diureza 26, 33 . Koncentra-
volumena . U tom cilju se primjenjuje intravenska infuzija cija kalijuma u infuzionoj tečnosti ne smije biti veća od 40
27
0,9% NaCl ili Ringer laktata u dozi od 10-30 mL/kg tjelesne mmol/L i daje se kontinuiranom intravenskom infuzijom u
težine tokom 1-3 h . Ako se stanje pacijenta ne popravlja, dozi od 3-4 mmol/kg tjelesne težine tokom 24 h. Hiperkalije-
26
isti postupak se ponavlja tokom sljedećih 1-3 h. Za uspos- mija u sklopu teške dijareje se gotovo redovno normalizuje
tavljanje volemije primjenjuje se i bolus ili brža infuzija 20 nakon korekcije dehidracije i metaboličke acidoze.
mL/kg tjelesne težine 0,9% NaCl tokom 10-20 minuta, što se

81
SMJERNICE I PREPORUKE Galenika Medical Journal, 2024; 3(11):80-84. 81